• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فعل (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




فَعْل (به فتح فاء و سکون عین) و فِعْل (به کسر فاء و سکون عین) از واژگان قرآن کریم به معنای كار كردن است؛ این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: فَعْلَة (به فتح فاء و لام و سکون عین) به معناى دفعه؛ و فَعَّال‌ (به فتح فاء و تشدید عین) صیغه مبالغه و از اسماء حسنى است.



فَعْل: كار كردن، و فِعْل كار است.
در قاموس گفته: «الْفِعْلُ‌ بالكسر حركة الانسان ... و بالفتح مصدر ...»؛ همچنين است قول فيومى در مصباح.


این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:

۲.۱ - فعل به کسر فاء

فِعْل: قرآن فعل به كسر اول را، مصدر بكار برده، مثل‌: (وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ‌ فِعْلَ‌ الْخَيْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِيتاءَ الزَّكاةِ) (و انجام كارهاى نيك و برپاداشتن نمازو اداى زكات را به آنها وحى كرديم).
عطف (إِقامَ‌) و (إِيتاءَ) بر آن، كه هر دو مصدراند، بهترين دليل مصدر بودن «فِعْل» است، نه اسم مصدر.

۲.۲ - فعله

فَعْلَة: به معنى دفعه است؛ «كانت منك‌ فَعْلَةً حسنة»، از تو يك كار خوبى بود.
(وَ فَعَلْتَ‌ فَعْلَتَكَ‌ الَّتِي‌ فَعَلْتَ‌ وَ أَنْتَ مِنَ الْكافِرِينَ‌) اين سخن فرعون است به موسى (عليه‌السّلام)، مراد از فَعْلَة كشته شدن قِبطى است به‌دست موسى، يعنى: «و كردى آن كارت را كه كردى، حال آنكه بر نعمت ما كافر بودى».

۲.۳ - فعال

فَعَّال‌: صیغه مبالغه و از اسماء حسنى است: (إِنَّ رَبَّكَ‌ فَعَّالٌ‌ لِما يُرِيدُ) (به يقين پرورگارت آنچه را بخواهد انجام مى‌دهد) و ايضا: (فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ) (آنچه را اراده كند انجام مى‌دهد).
فعال دو بار در قرآن آمده است‌.


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۹۶.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۴۰.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۴۴۴.    
۴. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۴، ص۳۲.    
۵. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ج۱، ص۴۷۸.    
۶. انبیاء/سوره۲۱، آیه۷۳.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۲۸.    
۸. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ج۱، ص۴۷۸.    
۹. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹.    
۱۰. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۷.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۳۳.    
۱۲. بروج/سوره۸۵، آیه۱۶.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۹۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "فعل"، ج۵، ص۱۹۶.    






جعبه ابزار