فلق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَلَق از اصطلاحات قرآنی به معنای شکافتن و شکافته شده و در
آیات قرآن کریم به معنای
خلق به کار رفته است.
«فَلَقَ الشّی‌ء فَلْقاً: شقّه». فَالِقٌ: شکافنده انفلاق شکافته شدن
فَانْفَلَقَ فَکانَ کُلُّ فِرْقٍ کَالطَّوْدِ الْعَظِیمِ «دریا بشکافت و هر قسمتش مانند کوه بزرگی گردید».
اِنَّ اللَّهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوی....
«خدا شکافنده دانه و هسته است».
فالِقُ الْاِصْباحِ وَ جَعَلَ اللَّیْلَ سَکَناً.
«شکافنده صبح است و شب را وقت آرامش قرار داده است».
(الْفَلَقْ)
قُلْ اَعُوذُ بِرَبِ الْفَلَقِ. مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ. وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ اِذا وَقَبَ. وَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِی الْعُقَدِ.
فلق (بر وزن فرس)
اسم مصدر است بمعنی شکافته شده
طبرسی آن را شکاف وسیع گفته،
در
قاموس و
اقرب چند معنی از قبیل صبح، دره، شکاف گفته و نیز گفته‌اند: «الخلق کلّه».
مخلوق را از آن فلق گویند که
خداوند آنها را همانطور که در «
فطر» گفته شد با شکافتن و شکفتن بوجود آورده است.
به نظر نگارنده مراد از «فلق» در آیه همه خلق است نه صبح گر چه آن نیز از مصادیق فلق است یعنی: بگو پناه می‌برم به پروردگار خلق از شرّ آنچه خلق کرده دو
آیه از حیث عموم با هم مساوی‌اند.
ناگفته نماند همه مخلوق دارای جنبه
خیر و شرّاند اتومبیل دارای خیر است که شخص را به مقصد می‌رساند و دارای
شرّ است که در اثر سقوط هم خودش از بین می‌رود و هم شخص را از بین می‌برد.
پول دارای خیر است که شخص را به هدف می‌رساند و دارای شرّ است که شاید برای گرفتن و بردن آن شخص را بکشند،
نفت دارای خیر است که منزل را گرم می‌کند و دارای شرّ است که شاید منزل را در اثر غفلت به آتش بکشد و بسوزاند.
بدین حساب همه اشیاء دارای دو جنبه خیر و شرّاند و آیه مبیّن آنست که باید از شرّ همه مخلوقات بخدا پناه برد و خیر آنها را از خدا خواست و چون جز خدا کسی نمی‌تواند شرور مخلوقات را از انسان بر گرداند و منافع آنها را به وی روی آور کند لذا باید بخدا پناه برد که آفریننده آنهاست و زمام همه بدست اوست «ازمّة الامور طرّا بیده».
غاسِقٍ که بمعنی هجوم کننده در پنهانی است ظاهرا از حیث عموم مساوی با «ما خَلَقَ» است زیرا شرور مخلوقات پنهانی و بی خبر و ناگهان به انسان هجوم می‌کنند چنانکه در «
غسق» گفتیم.
و اگر مراد از «النَّفَّاثاتِ» نیروهای دمنده و از «الْعُقَدِ» مواد اولیه باشد این آیه نیز در ردیف آیات ما قبل است مثلا خاک، آب، املاح، کربن هوا هر یک بسته و گره خورده مخصوصی‌اند نیروهای مخصوص به آنها دمیده و قسمتی از آنها را کنده و در اثر تخلیط شیمیائی یک سیب یا میوه دیگر یا
انسان و غیره بوجود می‌آید پس مواد اولیه که خزائن خدایند در اثر دمیدن آن نیروها به چیزهای دیگر مبدّل می‌شوند و چون این دمیدن و دمیده شدن شرّی نیز در بر دارند لذا از شرّ آنها بخدا پناه می‌بریم. و اللّه العالم.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «فلق»، ج۵، ص۲۰۲.
