قاسم بیّانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابومحمد قاسم بن اصبغ بن محمد بن یوسف بیّانی، اندلسی، قرطبی (
۲۴۴-
۳۴۰ هجری)، عالم برجسته
اندلس از
بیّانه، در
قرطبه اقامت داشت. او در
حدیث،
رجال،
فقه و
ادبیات مهارت داشت و از استادانی در
مکه،
بغداد،
کوفه و
مصر بهره گرفت. پس از بازگشت به اندلس، به تدریس و تألیف پرداخت و شاگردان بزرگی
چون عبدالوارث بن سفیان و
سعید بن نصر از او
روایت کردند. در سه سال پایانی عمر به علت کهولت دچار نسیان شد. از آثار مهم او می‌توان به
المجتبی،
احکام القرآن،
الناسخ والمنسوخ و
مسند مالک اشاره کرد.
اصل
بیّانی از بیّانه، شهری در نواحی قرطبه بود
؛ اما در قرطبه می‌زیست.
از
بقی بن مخلد و
ابوعبداللّه خشنی و دیگران استماع حدیث کرد.
در سال
۲۷۴ هجری همراه چند تن دیگر از جمله
محمد بن عبدالملک بن ایمن برای شنیدن حدیث و آموختن
علم رهسپار شهرهای گوناگون شد.
در مکه از
محمد بن اسماعیل صائغ و در بغداد از
اسماعیل بن اسحاق قاضی و دیگران حدیث شنید.
از استادان کوفی، مصری و قیروانی نیز بهره‌ها برد و سپس با کوله باری از علم و دانش به اندلس بازگشت و در قرطبه ساکن شد، در آنجا مردم به او روی آوردند و در حدیث و رجال و ادبیات و شعر از وی بهره بردند.
بیّانی آشنایی بسیاری با حدیث و رجال داشت و فردی
موثق بود و در زمره فقیهان و
محدثان مالکی به شمار می‌رفت.
علمای بزرگ قرطبه همچون عبدالوارث بن سفیان، ابن جسور و سعید بن نصر از شاگردان بیّانی بوده و از او روایت کرده‌اند.
وی در سه سال پایانی عمر ـ به علت کهولت سن ـ دچار نسیان و به قولی اختلال حواس شد و به همین دلیل از نقل روایت دست کشید.
قاسم از بقی بن مخلد و ابوعبداللّه خشنی و دیگران استماع حدیث کرد.
او در مکه از محمد بن اسماعیل صائغ و در بغداد از اسماعیل بن اسحاق قاضی و دیگران حدیث شنید.
وی از استادان کوفی، مصری و قیروانی نیز بهره‌ها برد.
علمای بزرگ قرطبه همچون عبدالوارث بن سفیان، ابن جسور و سعید بن نصر از شاگردان
بیّانی بوده و از او روایت کرده‌اند.
از
قاسم بیّانی آثار و تألیفات بسیاری به یادگار مانده که از این قرارند:
• المجتبی
• احکام القرآن
• فضایل قریش
• الناسخ و المنسوخ
• غرائب حدیث مالک بن أنس
• الانساب
• الخمر
• السنن
• برّ الوالدین
• مسند مالک
• المنتقی
• آثار التابعین
• الصحیح
• بدیع الحسن.
قاسم در سال ۳۴۰ هجری در قرطبه از دنیا رفت.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «قاسم ـ بیّانی»، ج ۲، ص ۳۲۴.
