• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قبایل عرب مکه قبل از بعثت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


پیش از اسلام در مکه قبایلی زندگی می‌کردند مانند: جرهم، خزاعه، کنانه، صوفه، آل صفوان و قریش که به توضیح آنان خواهیم پرداخت.


قبیله جرهم از جمله قبایلی بودند که از سرزمین یمن‌ به منطقه حجاز کوچ کرده بودند. در یمن، بین قحطانیان یعنی حمیر، سبا و جرهم برای بدست گرفتن زعامت و ریاست بر دیگر قبایل، نزاع درگرفت؛ جرهمیان که توان رقابت با این حریفان قدرتمند را در خود ندیدند از بلاد یمن بیرون رانده شدند و به حجاز کوچ کردند؛
[۱] دینوری، ابو حنیفه، اخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، قم، شیخ رضی، ۱۳۶۸ش، ص۸.    
سرزمینی که از آنِ قبیله هم‌نژادشان یعنی عمالقه بود. عمالقه از فرزندان عملیق بن لود به شمار می‌آمدند و دیر زمانی بود که حاکمان بلا منازع این منطقه به شمار می‌آمدند. جرهمیان با شکست عمالیق در حجاز ساکن شدند.
[۲] دینوری، ابو حنیفه، اخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، قم، شیخ رضی، ۱۳۶۸ش، ص۹.    

بعد از آنکه ابراهیم (علیه‌السّلام)، ‌هاجر و اسماعیل را به فرمان الهی به مکه آورد و آنان را در آن بیابان خشک و خالی، تنها گذاشت و رفت خداوند چشمه‌ای را در زیر پای اسماعیل (علیه‌السّلام) جاری ساخت در این هنگام گروهی از مردم قبیله جرهم که از سرزمین مکه، گذر می‌کردند پرندگانی را دیدند که در نقطه‌ای در رفت و آمدند؛ دریافتند که آن پرندگان در پی آب، بدان سو آمده‌اند از این‌رو کس فرستادند تا از آنجا خبری بجوید؛ پس‌ هاجر و کودکش را در کنار آب دیدند. آنها از‌ هاجر اجازه گرفتند که در آنجا اقامت کنند‌ هاجر به آنان اجازه داد و با آنان شرط کرد که حقی در آب جز آن مقدار که نیازشان را برآورد نداشته باشند آنها هم موافقت کردند و در همسایگی‌شان فرود آمدند.
[۳] بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری،، تحقیق عبدالعزیز عبدالله بن باز، بیروت، دارالفکر، ج۴، ص۱۴۴.    
[۴] بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۵، ج۲، ص۴۹.    
[۵] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۶، ج۱، ص۱۵۵.    
[۶] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۶، ج۲، ص۱۸۴.    
[۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱، ص۲۵۶.    

رفته ‌رفته اسماعیل (علیه‌السّلام) در بین جرهمیان رشد کرد؛ از آنان زن گرفت و صاحب فرزندانی شد.
[۸] بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق عبدالعزیز عبدالله بن باز، بیروت، دارالفکر،ج۴ ص۱۴۴    
[۹] قلقشندی، احمد بن عبدالله، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۲۱۱.    
‌اندکی بعد ایشان به همراه پدر، خانه کعبه را بنا کردند.
[۱۰] بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق عبدالعزیز عبدالله بن باز، بیروت، دارالفکر، ص۱۴۴.    
پس از وفات اسماعیل (علیه‌السّلام)، پسرش نابت، امر کعبه را به عهده گرفت پس از وفات نابت، جرهم بر امور کعبه مسلط شدند و فرزندان اسماعیل (علیه‌السّلام) متفرق شدند.
خاندان جرهم به نام دایی بودند فرزندان اسماعیل (علیه‌السّلام)، پیوسته بر مکه فرمانروایی داشتند و عهده‌دار امور کعبه بودند
[۱۱] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۱، ص۲۲۲.    
[۱۲] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ج۱، ص۱۱۳.    
[۱۳] دینوری، ابو حنیفه، اخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، قم، شیخ رضی، ۱۳۶۸ش، ص۹.    
[۱۴] مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، پور سعید، مکتبة الثقافه الدینیه، بی تا،ج۴، ص۱۲۴    
[۱۵] ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۳۹۶.    
تا اینکه تباهی آغاز کردند و حرام خدا را حلال شمردند و بر مردم ستم روا ‌داشتند.
[۱۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷،ج۲، ص۲۸۴.    
[۱۷] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۱۳.    
[۱۸] مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، پور سعید، مکتبة الثقافه الدینیه، بی تا، ج۴، ص۱۲۵    
این امر از قدرتشان کاست پس بنی‌بکر بن کنانه و بنی‌غبشان بن عبدعمرو بن لؤی از خزاعه که در اطراف مکه ساکن بودند به آنان حمله‌ور شدند و بر آنها پیروز شدند؛ آنان پس از بیرون راندن جرهمیان از مکه، خود عهده دار امور کعبه شدند.
[۱۹] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۱۳.    
[۲۰] ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۳۹۷.    
جرهمیان نیز به دیار خود در یمن، برگشته بعد از مدتی از بین رفتند.
[۲۱] قلقشندی، احمد بن عبدالله، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۲۱۱.    


خزاعه قبیله‌ای از ازد محسوب شده و جزئی از قحطانیان به شمار می‌آیند. آنان فرزندان عمرو بن ربیعه مزیقاء معروف به خزاعه بودند که بعد از کوچیدن از یمن، منطقه حجاز را طی کرده در اطراف مکه در منطقه «مرّالظهران» فرود آمده بودند سپس به حرم آمدند و در مکه ماندگار شدند.
[۲۲] قلقشندی، احمد بن عبدالله، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۲۴۴.    

خزاعه به همراه بنی‌بکر بن عبدمناة که از بطون کنانه به شمار می‌آمدند و در پایین مکه سکونت داشتند با جرهمیان که در حرم سرکشی آغاز کرده و به ظلم و ستم دست زده بودند درگیر شدند و با غلبه بر آنها، بر امور مکه مسلط شدند؛ سپس، خزاعه، بنی‌بکر را نیز از امور مکه کنار زدند و رسماً خود تولیت کعبه را بدست گرفتند. ریاست و سرپرستی خزاعه در مکه سیصد سال به طول انجامید.
[۲۳] مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، پور سعید، مکتبة الثقافه الدینیه، بی تا، ج۴، ص۱۲۶.    

در زمان حکومت‌شان، فرزندان قریش عمدتاً در اطراف مکه سکونت داشتند و تعداد کمی هم از ایشان به صورت پراکنده در حرم به سر می‌بردند؛ ولی در امور سرپرستی مکه و بیت الله‌الحرام هیچ‌گونه دخالتی نداشتند تا این که قصی بن کلاب به مکه بازگشت و برای بدست گرفتن تولیت کعبه علیه خزاعه قیام کرد؛ در این جنگ که سرانجام به حکمیت کشیده شد دو طرف نزد یعمر بن عوف از طایفه بکر رفتند و او به نفع قصی بن کلاب رای داد بدین ترتیب مکه در اختیار قصی قرار گرفت و خزاعه به جز بعضی از طوایف آن، که به جهت نسبت دامادی‌شان با قریش در آنجا باقی ماندند، بقیه از مکه بیرون رانده شدند.
[۲۴] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱، ص۵۰.    


آنها از نسل کنانه بن خزیمة بن مدرکة بن الیاس بن مضر بودند که در اطراف مکه زندگی می‌کردند.
[۲۵] قلقشندی، احمد بن عبدالله، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۴۰۹.    
[۲۶] ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۳۸۳.    
[۲۷] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱۱، ص۸۳.    
کنانه دارای بطون زیادی بود که اشرف آنها قریش است.
کنانه و خزاعه در جنگ با جرهم با هم متحد شده و با مشارکت هم جرهم را شکست داده از مکه اخراج کردند.
[۲۸] ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۳۹۷.    
[۲۹] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۱۳.    
[۳۰] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱۱، ص۸۳.
بعد از شکست جرهم رسماً تولیت امور کعبه بدست خزاعه افتاد با این حال کنانه نیز در امور مکه مشارکت داشتند.
قصی پس از بازگشت به مکه
[۳۱] ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۱، ص۵۶.    
جهت به دست گرفتن امور مکه با خزاعه و بنی‌بکر درگیر شد و توانست به کمک برادران خود(برادران مادری قصی که در قضاعه زندگی می‌کردند. ) و بنی‌کنانه (غیر از بنی‌بکر) بر آنها پیروز گردد.
[۳۲] ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۱، ص۵۵.    
سپس قصی قریش را از اطراف مکه گرد آورد و در مکه جای داد و منازل کنانه (بنی‌بکر) را بین‌شان تقسیم کرد.
[۳۳] ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۴۰۰.    

بنی‌بکر از کار قصی در بیرون‌ انداختن‌شان از مکه عصبانی بودند و همواره مترصد فرصتی بودند تا قریش را از حرم بیرون کنند تا اینکه سرانجام با مطّلب بن قصی بن کلاب از در صلح درآمده جزء احابیش و هم‌پیمانان قریش درآمدند.
[۳۴] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱، ص۷۵.    
[۳۵] بغدادی، ابن حبیب، المحبر، تحقیق ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الافاق الجدیده، بی‌تا، ص۲۴۶.    



آنان فرزندان غوث بن مرّ بن ادّ بن طابخة بن الیاس بن مضر بودند که به این نام معروف شده بودند.
[۳۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۲، ص۲۲۸۶.    
[۳۷] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۱، ص۲۳۸.    
[۳۸] ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
[۳۹] ابن قتیبه، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲، ص۷۶.    
صوفه پس از خزاعه و قبل از بدست گرفتن امور کعبه توسط قریش عهده‌دار منصب اجازه حج (حرکت به عرفات و رمی جمرات و کوچ کردن از منی) بودند.
[۴۰] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۲، ص۲۵۸.    
[۴۱] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۱، ص۲۳۸.    
[۴۲] ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
[۴۳] ابن قتیبه، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲، ص۷۹.    
[۴۴] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱۲، ص۳۶۳.    
[۴۵] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۱۹.    
آنها حجاج را آماده می‌کردند و از عرفه به مزدلفه می‌بردند سپس در یوم النفر، آنان را از منی به مکه روانه می‌کردند؛ احدی از حجاج اجازه نداشت پیش از آنکه یکی از صوفیان رمی جمرات انجام ‌دهد مراسم رمی به جای ‌آورد؛ پس از پایان رمی، صوفه راه منی به مکه را می‌بستند و اجازه نمی‌دادند پیش از آنان کسی به طرف مکه حرکت کند.
[۴۶] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۰.    
[۴۷] ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
امر بدین منوال بود تا اینکه قصی بن کلاب بر آنان تاخت و بر آنها پیروز شد با سپری شدن دوران صوفه فرزندان سعد بن زید مناة از خاندان تمیم جانشین آنان شدند.
[۴۸] ابن عبد ربه، احمد بن محمد، عقدالفرید، بیروت، مکتبة صادر، ج۳، ص۲۹۷.    
[۴۹] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۹، ص۲۱.
[۵۰] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۰    



آنها فرزندان سعد بن زید تمیم به شمار آمده بعد از صوفه عهده‌دار منصب اجازه به حجاج شدند.
[۵۱] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۰.    
اولین نفر از این خاندان که عهده‌دار این منصب شد صفوان بن حارث
[۵۲] البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۶، ص۲۰۶.    
(جناب) بن شجنه بود.
[۵۳] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۰.    
[۵۴] البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۶، ص۲۰۶.    
[۵۵] ابن قتیبه، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲،ص ۷۶.    
این منصب پیوسته در این خاندان دست به دست می‌شد تا اینکه اسلام ظهور کرد آخرین نفر از این طایفه که عهده‌دار این منصب بود کرب بن صفوان بیان شده است.


به فرزندان نضر بن کنانة بن خزیمة بن مدرکة بن الیاس بن مضر بن معد بن عدنان قریش اطلاق می‌شود آنان در طی ریاست سیصد ساله خزاعه بر امور کعبه، به صورت پراکنده در اطراف مکه و کوهها و شعاب اطراف آن به سر می‌بردند؛ ولی در امور و سرپرستی مکه و بیت الله‌الحرام هیچ گونه دخالتی نداشتند تا وقتی که قصی بن کلاب به مکه بازگشت. او با دختر رئیس قبیله خزاعه ازدواج کرد و رفته ‌رفته بر دامنه نفوذش افزود تا اینکه تصمیم گرفت که خود به تنهایی عهده‌دار ولایت کعبه شود؛ از این‌رو با قریش و بنی‌کنانه (غیر از بنی‌بکر) سخن گفت و از آنها درخواست کمک نمود آنها نیز پذیرفتند
[۵۶] ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
[۵۷] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۴.    
[۵۸] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ص۲۳۸    .
[۵۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷،ج۲، ص۲۵۶.    
و با او بیعت کردند سپس قصی نامه‌ای به برادرش رزاح بن ربیعه ‌نوشت و از او یاری خواست. با فراهم آمدن مقدمات کار ابتدا در موسم حج قصی متعرض صوفه که عهده‌دار منصب اجازه حجاج بودند، شد و با او به جدال و کشمش پرداخت و خود را بدین کار شایسته‌تر از او دانست کار به جنگ کشیده شد.
[۶۰] ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
[۶۱] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۴.    
[۶۲] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ص۲۳۸.    
[۶۳] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷،ج۲، ص۲۵۶    .
قصی در این جنگ به پیروزی رسید. خزاعه و بنی‌بکر احساس خطر کردند و یقین کردند که قصی، آنان را نیز از ولایت مکه منع خواهد کرد هم چنانکه دیگران را از این کار منع کرده بود پس از او کناره گرفتند و سپس با او به جنگ برخاستند بعد از جنگی سخت، دو طرف سرانجام به صلح تن در دادند و به حکمیت یعمر بن عوف از طایفه بکر رضایت دادند؛ یعمر چنان داوری کرد که قصی برای خدمتگزاری کعبه و سرپرستی مکه از طایفه خزاعه برازنده‌تر است. بدین ترتیب مکه در اختیار قصی قرار گرفت و او ریاست کامل کعبه و بیت الله‌الحرام را به دست گرفت.
[۶۴] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷،ج۲، ص۲۵۸.    
[۶۵] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ص۲۳۸.    
[۶۶] ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
قصی قبایل متفرق قریش را گرد آورد و در مکه جای داد و امور رفادت (مهمانداری از زائران کعبه) حجابت (دربانی و کلیداری) سدانة (خادمی و پرده‌داری) لواء (پرچمداری) و سقایت را عهده‌دار گردید.
[۶۷] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۵.    
او کعبه را از نو ساخت و دارالندوه را در آنجا جهت انجام مشورت‌ها و اتخاذ تصمیمات عمده قریش تاسیس کرد.
[۶۸] ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۸.    

پس از قصی مناصب قریش بین بنی‌عبدمناف و بنی‌عبدالدار تقسیم شد.
[۶۹] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱، ص۸۶.
[۷۰] ابن حبیب بغدادی، المنمق فی اخبار قریش، تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۳۴.    
[۷۱] حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۳۲.    

قریشیان رفته رفته از دین آباء و اجدادی خود فاصله گرفتند و بت‌پرستی را پیشه خود کردند به طوری که کعبه پر شده بود از بت‌های قریش و دیگر قبایل. آنان در دین شدت می‌ورزید و بخصوص بعد از حادثه اصحاب فیل بدعت‌های بسیاری از خود به جا گذاشتند تا اینکه اسلام ظهور کرد و همه این بدعت‌ها را از بین برد.
قریش برای خود راه‌های تجاری به شام و حبشه و یمن و عراق گشودند و در مکه اجتماعات و بازارگاه‌هایی چون عکاظ بر پا نمودند که بسیاری از قبایل نجد در آن شرکت می‌کردند.
[۷۲] قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار العباد، دار صادر، بیروت، ص۸۵.    
[۷۳] ازرقی، محمدعبدالله، اخبار مکه، تحقیق رشدی صالح ملحس، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۸، ص۱۲۲۹

بعد از بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، مکه عرصه خشونت‌های بسیار از سوی سران و بعضی از مردم قریش علیه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و اصحاب و یارانش بود. بعد از هجرت رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مدینه نیز، جنگ‌های بسیاری علیه حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بر پا نمودند تا اینکه سرانجام در سال هشتم هجری مکه بدست مسلمانان فتح شد و تمامی قریش اسلام اختیار کردند.

۱. ↑ دینوری، ابو حنیفه، اخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، قم، شیخ رضی، ۱۳۶۸ش، ص۸.    
۲. ↑ دینوری، ابو حنیفه، اخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، قم، شیخ رضی، ۱۳۶۸ش، ص۹.    
۳. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری،، تحقیق عبدالعزیز عبدالله بن باز، بیروت، دارالفکر، ج۴، ص۱۴۴.    
۴. ↑ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۵، ج۲، ص۴۹.    
۵. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۶، ج۱، ص۱۵۵.    
۶. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۶، ج۲، ص۱۸۴.    
۷. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱، ص۲۵۶.    
۸. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق عبدالعزیز عبدالله بن باز، بیروت، دارالفکر،ج۴ ص۱۴۴    
۹. ↑ قلقشندی، احمد بن عبدالله، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۲۱۱.    
۱۰. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق عبدالعزیز عبدالله بن باز، بیروت، دارالفکر، ص۱۴۴.    
۱۱. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۱، ص۲۲۲.    
۱۲. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ج۱، ص۱۱۳.    
۱۳. ↑ دینوری، ابو حنیفه، اخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، قم، شیخ رضی، ۱۳۶۸ش، ص۹.    
۱۴. ↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، پور سعید، مکتبة الثقافه الدینیه، بی تا،ج۴، ص۱۲۴    
۱۵. ↑ ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۳۹۶.    
۱۶. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷،ج۲، ص۲۸۴.    
۱۷. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۱۳.    
۱۸. ↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، پور سعید، مکتبة الثقافه الدینیه، بی تا، ج۴، ص۱۲۵    
۱۹. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۱۳.    
۲۰. ↑ ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۳۹۷.    
۲۱. ↑ قلقشندی، احمد بن عبدالله، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۲۱۱.    
۲۲. ↑ قلقشندی، احمد بن عبدالله، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۲۴۴.    
۲۳. ↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، پور سعید، مکتبة الثقافه الدینیه، بی تا، ج۴، ص۱۲۶.    
۲۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱، ص۵۰.    
۲۵. ↑ قلقشندی، احمد بن عبدالله، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۴۰۹.    
۲۶. ↑ ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۳۸۳.    
۲۷. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱۱، ص۸۳.    
۲۸. ↑ ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۳۹۷.    
۲۹. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۱۳.    
۳۰. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱۱، ص۸۳.
۳۱. ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۱، ص۵۶.    
۳۲. ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۱، ص۵۵.    
۳۳. ↑ ابن خلدون، ابوزید عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۲، ص۴۰۰.    
۳۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱، ص۷۵.    
۳۵. ↑ بغدادی، ابن حبیب، المحبر، تحقیق ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الافاق الجدیده، بی‌تا، ص۲۴۶.    
۳۶. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۲، ص۲۲۸۶.    
۳۷. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۱، ص۲۳۸.    
۳۸. ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
۳۹. ↑ ابن قتیبه، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲، ص۷۶.    
۴۰. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۲، ص۲۵۸.    
۴۱. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ج۱، ص۲۳۸.    
۴۲. ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
۴۳. ↑ ابن قتیبه، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲، ص۷۹.    
۴۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱۲، ص۳۶۳.    
۴۵. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۱۹.    
۴۶. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۰.    
۴۷. ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
۴۸. ↑ ابن عبد ربه، احمد بن محمد، عقدالفرید، بیروت، مکتبة صادر، ج۳، ص۲۹۷.    
۴۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۹، ص۲۱.
۵۰. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۰    
۵۱. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۰.    
۵۲. ↑ البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۶، ص۲۰۶.    
۵۳. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۰.    
۵۴. ↑ البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۶، ص۲۰۶.    
۵۵. ↑ ابن قتیبه، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲،ص ۷۶.    
۵۶. ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
۵۷. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۴.    
۵۸. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ص۲۳۸    .
۵۹. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷،ج۲، ص۲۵۶.    
۶۰. ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
۶۱. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۴.    
۶۲. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ص۲۳۸.    
۶۳. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷،ج۲، ص۲۵۶    .
۶۴. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷،ج۲، ص۲۵۸.    
۶۵. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۸۸، ص۲۳۸.    
۶۶. ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۶.    
۶۷. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۲۵.    
۶۸. ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ص۵۸.    
۶۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول ۱۹۹۶، ج۱، ص۸۶.
۷۰. ↑ ابن حبیب بغدادی، المنمق فی اخبار قریش، تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، ۱۴۱۰، ص۳۴.    
۷۱. ↑ حمیری، عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ص۱۳۲.    
۷۲. ↑ قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار العباد، دار صادر، بیروت، ص۸۵.    
۷۳. ↑ ازرقی، محمدعبدالله، اخبار مکه، تحقیق رشدی صالح ملحس، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۸، ص۱۲۲۹


سایت‌ پژوهه، برگرفته از مقاله « قبايل عرب مكه قبل از بعثت» تاریخ بازیابی ۹۵/۰۶/۱    


رده‌های این صفحه : تراجم | قبایل عرب | نسب شناسی
جعبه ابزار