قلندرعلی پانی پتی(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پانی پتی ، قلندرعلی اسدی زبیری ، مکنّی به ابومحمد، از استادان حکمت در قرن سیزدهم در هند. وی منسوب به زبیر، صحابی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم ، بوده است . دربارة تاریخ تولد، زادگاه و زندگی او اطلاعی در دست نیست . پانی پتی محضر بزرگانی مانند شرف الدین رامپوری ، حاشیه نویس شرح الهدایة صدرالمتألهین شیرازی ، را درک کرده است (جونپوری ، حاشیه ، ص ۴۵).
مولوی پانی پتی آثار متعددی تألیف کرده است ، از جمله : شرح حکمة العین دبیران کاتبی قزوینی در حکمت ؛ شرح سُلَّم العلوم در منطق ؛ تجلیة الافکار ؛ شمس الضیاء ؛ الطریق المستوی ؛ و تصحیح و تحشیة شمس البازغه محمود جونپوری .
تاریخ وفات مولوی پانی پتی معلوم نیست . از عبارت صفحة پایانی شمس البازغه برمی آید که هنگام چاپ این کتاب در ۱۲۸۰ زنده بوده است (جونپوری ، حاشیه ، ص ۲۱؛جونپوری ، حاشیه ، ص ۲۸؛جونپوری ، حاشیه ، ص ۶۱؛جونپوری ، حاشیه ، ص۷۴؛جونپوری ، حاشیه ، ص۸۲؛جونپوری ، حاشیه ، ص۲۱۷). پانی پتی در این حاشیه ، به مناسبت ، برخی آرا و اقوال ابن سینا، خواجه نصیرالدین طوسی ، سهروردی ، فخررازی ، ملاصدرا، میرداماد و دیگران را بیان کرده است . از ملاصدرا با احترام و تجلیل تمام یادکرده و مطالب فراوانی از کتب متعدد وی نقل کرده است (جونپوری ،ص ۴؛جونپوری ،ص ۲۱؛جونپوری ،ص۳۸). در باب بعضی آرای اختصاصی او، مانند حرکت جوهری ، نسبتاً بتفصیل ، مطالبی از اسفار آورده است (جونپوری ،ص ۸۸). وی از میرداماد نیز با تجلیل یاد کرده و بارها به نقل و نقد یا دفاع از آرای او پرداخته است ، چنانکه حدود بیست صفحه از حاشیة خود را به توضیح نظریة میرداماد در باب حدوث دهری اختصاص داده است (جونپوری ،ص ۷۳؛جونپوری ،ص۷۷؛جونپوری ،ص۱۶۳ـ۱۸۰).
پانی پتی شیعی مذهب نبوده ولی در حاشیة شمس البازغه گرایشهای شیعی و دلبستگی او به اهل بیت پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم آشکار است (جونپوری ،ص ۲؛جونپوری ،ص ۷۵). گاهی نیز، مانند ملاصدرا و شارحان او، از سخنان امامان شیعه علیهم السلام برای تأیید مبانی حکمی و فلسفی کمک گرفته است (جونپوری ،ص ۷۵؛جونپوری ،ص ۱۳۹).
پانی پتی به احتمال قوی همان کسی است که برخی از علمای شیعة هند، منطق و فلسفه را در محضر او فراگرفته اند (صدرالافاضل ،ص ۶۵۳) و همان کسی است که در میان رجال سدة سیزدهم ، با عنوان «مولانا قلندربخش پانی پتی » حنفی ، استاد فاضل و دانشمند مبرّز در علوم حکمی معرفی شده است و دربارة وی گفته اند که نزد فضل حق خیرآبادی (متوفی ۱۲۷۸) دانش آموخته و مدتی در دهلی و مرادآباد به تدریس پرداخته است و انبوهی از دانشوران از محضر او استفاده کرده اند (حسنی ، ج ۷، ص ۳۹۰). در برخی مآخذ از شخصی به نام «قلندر علی زبیری اموی » یاد شده (رفاعی ، ج ۸، ص ۱۲۲) و کتاب نورالعین فی مولد النبی و شهادة الحسنین (چاپ دهلی ) به او نسبت داده شده است (رفاعی ، ج ۸، ص ۱۲۲) که به احتمال بسیار، وی قلندرعلی پانی پتی است .
منابع :
(۱) محمود جونپوری ، شمس البازغة ، با تصحیح و حاشیة قلندرعلی پانی پتی ، هند ۱۲۸۰؛
(۲) عبدالحی حسنی ، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر ، ج ۷، حیدرآباد دکن ۱۳۷۸/۱۹۵۹؛
(۳) عبدالجبار رفاعی ، معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت صلوات الله علیهم ، تهران ۱۳۷۱ش ؛
(۴) مرتضی حسین صدرالافاضل ، مطلع الانوار: احوال دانشوران شیعة پاکستان و هند ، ترجمة محمدهاشم ، مشهد ۱۳۷۴ ش .
