مبارک بن احمد ازجی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مبارک بن احمد ازجی (
۴۷۵ ـ
۵۴۹ هـ.ق) حافظِ قرآن، محدث و ظاهراً فقیه حنبلیِ بغدادی بود.
او بیشتر عمر خود را در محلهٔ اَزج
بغداد به تحصیل و تدریس حدیث گذراند؛ مدتی نیز در
دمشق حدیث روایت کرد.
استادانی چون ابوالخطاب محفوظ بن احمد و ابونصر ورعانی داشت.
ایشان شاگردانی نامدار همچون
سمعانیِ صاحبِ الأنساب،
ابن عساکرِ مؤلفِ تاریخ دمشق و ابن جوزی را پرورش داد.
وی را صوفی‌مشرب دانسته‌اند و به قرائت پرشتابِ حدیث و حفظ کاملِ قرآن شهرت داشت.
از آثار او؛
وفیات الشیوخ (یا المعجم فی وفیات الشیوخ) در تراجم محدثان و
فی رجال الحدیث است.
ایشان در ۵۴۹ (هجری قمری) درگذشت و در قبرستان شونیزیۀ بغداد به خاک سپرده شد.
ابومعمر مبارک بن احمد بن عبدالعزیز بن معمر ازجی انصاری در ذی‌القعده
سال ۴۷۵ (هجری قمری) به دنیا آمد.
از انتسابش به «اَزج»، محله‌ای بزرگ در بغداد، نمی‌توان دریافت که وی در آن‌جا متولد شده یا می‌زیسته است؛ همچنان که نسبتش به «انصاری» از اتصال و پیوند او به انصار مدینه حکایت می‌کند.
او به‌گفته سمعانی، که همه عالمان اَزجی حنبلی مذهب بودند،
احتمالاً از این مذهب پیروی می‌کرده است.
با حدیث و روایت انس فراوان داشت و آن را بسیار و تند می‌خواند.
از وی به حافظ قرآن نیز نام برده‌اند.
ابن عساکر او را صوفی مسلک معرفی کرده است.
وی بیشتر عمر خود را در بغداد و در کسب و نشر دانش حدیث مشغول بود.
مقطعی نیز به شهر دمشق سفر کرد و در آن سامان نیز به روایت حدیث پرداخت.
ابن عساکر در این دو شهر از ابومعمر انصاری روایت شنیده است.
مبارک در تحصیل دانش فقه، حدیث، قرآن و دیگر علوم رایج آن روزگار از محضر استادان بسیاری بهره برد.
برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
ابوالخطاب محفوظ بن احمد،
ابوعبداللّه احمد بن حسن مُخلطی،
ابونصر محمد بن علی وَرعانی،
نصر بن بطر،
ابوعبداللّه النعالی،
ابوالقاسم بن بشران،
ابومحمد سمرقندی،
جعفر بن احمد سراج،
ابوالحسن بن مرزوق و
ابوغالب محمد بن حسن باقلانی.
ابومعمر در کنار فراگیری دانش، به نشر آن نیز از طریق تربیت شاگردان همت گماشت.
معروف‌ترین شاگردان وی عبارت‌اند از:
سمعانی صاحب کتاب الانساب،
ابن عساکر نویسنده کتاب تاریخ دمشق،
ابن جوزی دارنده آثار بسیار از جمله المنتظم و الموضوعات.
او دختری شایسته با نام خاصه پروراند که در دوره خود از زنان فاضل، صادق، صالح و حافظ قرآن بود.
او کتاب خدا را بسیار می‌خواند و برای زنان دیار خود نشست وعظ به پا می‌داشت.
ازجی کتاب‌هایی تالیف کرده که آثار او عبارت‌اند از:
• وفیات الشیوخ؛
• فی رجال الحدیث
و المعجم می باشد؛
ذهبی به نقل از سمعانی این کتاب را دارای پنج جزء ضخیم دانسته
و در جایی دیگر آن را یک مجلد معرفی کرده است.
کحاله این دو کتاب را یک اثر تک مجلدی با عنوان المعجم فی وفیات الشیوخ نام برده است؛
بنابراین احتمال می‌رود هر دو اثر یادشده، در حقیقت یک کتاب بوده است.
انصاری درنهایت در سال ۵۴۹ (هجری قمری) درگذشت
و در قبرستان شونیزیه بغداد دفن شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «مبارک بن احمد ازجی»، ج۴، ص۲۷۰.
