• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محترم اسکندری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



محترم اسکندری از پیشگامان جنبش زنان در ایران بود. او سازمان‌دهنده اصلی جمعیت نسوان وطن‌خواه، نخستین رئیس آن، و هم‌چنین ناشر نشریه نسوان وطن‌خواه بود. اسکندری سخنرانی‌هایی در حمایت از حقوق زنان از جمله تحصیل زنان و رفع حجاب می‌کرد و به برنامه‌ریزی راه‌پیمایی‌های اعضای جمعیت می‌پرداخت.



محترم اسکندری دختر شاه‌زاده علی‌خان «محمدعلی میرزا اسکندری» در سال ۱۲۷۴ متولد شد.
[۱] بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سپید، ص۴۶، چاپ‌خانه بانک بازرگانی، ۱۳۴۷.
نزد پدرش علوم مختلف را آموخت.
مدتی نیز در محضر میرزا علی محمدخان محققی به تکمیل زبان فرانسه و ادبیات و تاریخ پرداخت. چند سال به همین منوال گذشت تا این‌که میرزا علی محققی دل‌بسته محترم اسکندری شده، از او خواستگاری کرد و با هم ازدواج کردند.
[۲] شیخ الاسلامی، پری، زنان روزنامه‌نگار و‌اندیشمند ایران، ص۱۴۴، چاپ‌خانه مازگرافیک.



پدر محترم اسکندری از آزادی‌خواهان مبارز بود که سال‌ها قبل از انقلاب مشروطیت با سایر روشن‌فکران «انجمن آدمیت» را تأسیس کرده بود.
وی از کودکی با دوستان و اطرافیان پدرش درباره محرومیت‌های زنان بحث و مجادله می‌کرد و در کل روحیه ناآرام و طوفانی داشت.
[۳] بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سپید، ص۴۷، چاپ‌خانه بانک بازرگانی، ۱۳۴۷.



بعد از انقلاب مشروطیت خانم اسکندری با وجود انتظار زیادی که از این حرکت انقلابی برای احقاق حقوق زنان داشت، به خواسته قلبی خود نرسید؛ لذا قدم در میدان مبارزه گذاشت. محترم اسکندری مدیر مدرسه شماره ۳۵ دولتی در ناحیه قنات‌آباد بود.
[۴] اسنادی از مدارس دختران از مشروطیت تا پهلوی، ص۱۰۸، سازمان اسناد ملی ایران، تهران، سال ۱۳۷۸، سری ب {۷ (۱۵۴) – ۵۱۰۰۲۷}.



او در روز ۱۰ بهمن ۱۳۰۱
[۵] بهشتی‌پور، مهدی، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ص۴۷، چاپ ارمغان، ۱۳۷۶.
تعدادی از خانم‌های روشن‌فکر را برای حضور در جلسه امتحانات شاگردان مدرسه دعوت کرد. پس از حضور آنان و اتمام امتحان، سخنرانی پرشوری راجع به پیشرفت‌ها و اختراعات حیرت‌انگیز علمی ‌اروپاییان ایراد نمود و با چشمان گریان پیشرفت‌های زنان دنیا را با زنان ایرانی مقایسه کرده و از بی‌حسی و عدم شناخت زن‌ها و خطراتی که برای آینده ملت و مملکت در پیش است، توضیحاتی را اعلام داشت. زنان حاضر در همان جلسه، دست دوستی و اتحاد به او داده و با او عهد و پیمان بستند که برای پیشرفت مقاصدش او را کمک کنند و در همان زمان جمعیت «نسوان وطن‌خواه» را تشکیل دادند.


محترم اسکندری با کمک همین افراد مجله «نسوان وطن‌خواه» را تأسیس کرد و اولین شماره آن در ۲۶ صفحه در سال ۱۳۰۲ منتشر شد. مطالب درج‌شده در مجله غالباً مربوط به زنان و فرهنگ خانوادگی و اجتماعی و اصلاحات شخصیتی زنان و مخصوصاً در مورد مسائل زناشویی و ازدواج بود. این مجله تا سال ۱۳۰۵ منتشر شد.


اثر مبارزات محترم اسکندری در مورد مسائل زنان و آزادی‌های آنان در آن روزها آن‌قدر عمیق و مهم بود که بر منابر و تکیه‌ها هم صحبت از اقدامات وی می‌شد و بعضاً دشنام‌های بسیار زشتی به او می‌دادند؛ به عنوان مثال روزی یکی از روحانیون روی منبر گفت: این جمعیت می‌خواهند چادر از سر زنان بردارند! همین حرف باعث شد که مردم، محترم اسکندری را سنگسار کنند. محترم اسکندری انرژی زیادی برای مبارزه با این‌گونه محدودیت‌ها و کوته‌فکری‌ها صرف کرد و هر روز مطالب مجله را بهتر و ناب‌تر می‌کرد؛ به عنوان مثال، در قسمت ادبی مجله از زنان شاعر مشهور جهان مطالب جالبی می‌نوشت. خانم اسکندری در تمام جلسات جمعیت بانوان شرکت می‌کرده، آن‌ها را به ترویج معارف تشویق می‌کرد.


در سال ۱۳۰۲عمل جراحی روی استخوان پشت انجام داد
[۶] بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سپید، ص۴۹، چاپ‌خانه بانک بازرگانی، ۱۳۴۷.
و در تیرماه سال ۱۳۰۴ در تهران درگذشت.
پس از فوت محترم اسکندری عمل‌کرد جمعیت بانوان کمرنگ شد؛ به طوری که یک سال بعد از فوت وی مجله نیز چاپ نمی‌شد.


۱. بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سپید، ص۴۶، چاپ‌خانه بانک بازرگانی، ۱۳۴۷.
۲. شیخ الاسلامی، پری، زنان روزنامه‌نگار و‌اندیشمند ایران، ص۱۴۴، چاپ‌خانه مازگرافیک.
۳. بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سپید، ص۴۷، چاپ‌خانه بانک بازرگانی، ۱۳۴۷.
۴. اسنادی از مدارس دختران از مشروطیت تا پهلوی، ص۱۰۸، سازمان اسناد ملی ایران، تهران، سال ۱۳۷۸، سری ب {۷ (۱۵۴) – ۵۱۰۰۲۷}.
۵. بهشتی‌پور، مهدی، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ص۴۷، چاپ ارمغان، ۱۳۷۶.
۶. بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سپید، ص۴۹، چاپ‌خانه بانک بازرگانی، ۱۳۴۷.



سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «خاندان اسکندری»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۴/۳۰.    



جعبه ابزار