محتوای سوره بلد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره بلد ، نودمین
سوره قرآن کریم است.
سوره بلد به اتفاق مفسران، مکّی است
و در ترتیب نزول پس از
سوره ق و پیش از
سوره طارق واقع شده
و
روایات ترتیب نزول ردیفهای ۳۲ تا ۳۵ را برای این سوره گزارش کرده‌اند،
هرچند برخی خاورشناسان ردیفهای بسیار پراکنده‌ای را نیز برای این سوره
حدس زده‌اند.
این سوره ۲۰
آیه و ۸۲ کلمه دارد.
نام این سوره بلد به معنای «سرزمین» و منظور از آن سرزمین
مکّه است که از نخستین آیه آن:«لا‌اُقسِمُ بِهذا البَلَد» گرفته شده است.
سوره بلد افزون بر‌عنوان مشهور آن به سوره «العقبه» به معنای راه دشوار و گردنه
صعب العبور که از یازدهمین آیه آن گرفته شده نام گرفته است.
در این سوره این
حقیقت بیان می‌شود که
آفرینش آدمی براساس
رنج و
مشقّت بوده، تمامی شئون
حیات آدمی توأم با تلخیها، رنجها و خستگیهاست.
سپس به بیان
سعادت و
شقاوت انسان و اختیار آدمی در پیمودن هریک از این دو مسیر
و ذکر پاره‌ای از عوامل سعادت و شقاوت و بیان فرجام هریک از این دو مسیر پرداخته است.
این سوره با دو
سوگند آغاز می‌شود: یکی به سرزمین مکّه، که بر اثر اقامت
پیامبر‌اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در آن،
شرافت و
عظمت یافته است
و دیگری به «والد و ولد» و این دو نام به
ابراهیم و
اسماعیل (علیهماالسلام)، ابراهیم و همه اولاد عرب او،
آدم و
ذریّه صالح او و همه پدران و فرزندان
تفسیر شده است؛
اما تناسب این دو اسم با کلمه «بلد» در آیه قبل (سرزمین مکه) موجب
ترجیح نظر نخست می‌شود.
در آیه ۴ خداوند هدف نهایی سوگندها را تأکید و بیان این حقیقت معرفی می‌کند که همه شئون حیات انسانی را رنج و
محنت در بر گرفته و این سختیها از آغاز
تولد تا برزخ و
آخرت همراه آدمی است.
در آیات ۵-۷ به خصلت غرور آدمی اشاره می‌کند که با وجود همه حوادث ناگوار و فراز و نشیبهای زندگی به
قدرت و
ثروت خویش فریفته می‌گردد و می‌پندارد که هیچ‌کس را یارای غلبه یافتن بر او نیست
و به آنچه در راه مخالفت با
دین حق صرف کرده افتخار می‌کند.
در
آیات ۸-۱۰ برای بیدار کردن انسانهای غفلت زده و مغرور به ذکر پاره‌ای از نعمتهای خود می‌پردازد.
نعمت دو
چشم ،
زبان و دو
لب ، و نعمت بزرگ
هدایت آدمی و نمایاندن خیر و
شر به او که مبدأ اختیار و راه
نجات انسان است از جمله این نعمت‌هاست.
در آیات ۱۱-۱۸ آزاد کردن بردگان، اِطعام یتیمانِ خویشاوند و
مستمندان به خاک نشسته و ایمان به خدا و توصیه یکدیگر به بردباری و مهربانی گردنه‌های صعب‌العبور در مسیر زندگی انسان معرفی شده است که انسان با ناسپاسی، از گذشتن آن سرپیچی می‌کند.
در آیات ۱۸-۲۰ از کسانی که از این
گردنه صعب‌العبور بگذرند به
اصحاب یمین یعنی کسانی‌که به نشانه پذیرفته شدن اعمالشان نامه عمل آنان به دست راستشان داده می‌شود یاد می‌کند و در مقابل، کسانی را که به آیات
خداوند کافر شوند
اصحاب مشئمه که نامه عملشان به دست چپشان داده می‌شود و بر آن‌ها آتشی فراگیر و پوشنده است معرفی می‌کند.
امام صادق (علیه‌السلام) فرموده‌اند: کسی که در
نماز واجب خود سوره بلد را بخواند در دنیا او را به عنوان انسانی
صالح و در آخرت او را به عنوان کسی که نزد خدا منزلتی دارد خواهند شناخت و در
روز قیامت از دوستان
پیامبران ،
شهدا و
صالحان خواهد بود.
الاتقان فی علوم القرآن؛ البرهان فی علوم القرآن؛ بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز؛ تاریخ قرآن؛ التفسیر الحدیث؛ التفسیر المنیر فی‌العقیدة و‌الشریعة و‌المنهج؛ تفسیر نورالثقلین؛ التمهید فی علوم القرآن؛ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الکشاف؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المعجم الاحصائی لالفاظ القرآن الکریم؛ المیزان فی تفسیر القرآن.
دائرة‌المعارف قرآن کریم، برگرفته شده از مقاله «سوره بلد».
