• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن احمد خدب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن احمد خدّب

محمد بن احمد خدّب (۵۱۲ ـ ۵۸۰ هـ.ق) از ادبا و دانشمندان بزرگ در علم نحو و اهل اشبیله از شهرهای اندلس بود.
وی در طول سفرهای خود از استادانی چون ابوالقاسم بن رماک، ابوالحسن بن مسلم و ابن الاخضر بهره برد.
ابن خروف، ابوذر خشنی، ابوبکر بن هود و عبدالحق بن خلیل سکونی از شاگردان معروف او هستند.
به‌دلیل تسلط زیادی که به نحو داشت خِدَّب لقب گرفت.
از او شرح الایضاح و حواشی بر الکتاب سیبویه به‌حای مانده است.
در نهایت در سال ۵۸۰ (هجری قمری) دار فانی را وداع گفت.


ابوبکر محمد بن احمد بن طاهر خِدَّب انصاری اشبیلی از ادبا و دانشمندان بزرگ در علم نحو و اهل اشبیله از شهرهای اندلس بود
[۱] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    
که در سال ۵۱۲ (هجری قمری) متولد شد.
[۲] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۵، ص۴۸.    

او به منظور کسب علم و نشر آن به شهرهای گوناگون ازجمله مصر، حلب، فاس و بصره مسافرت کرد.
در زمان خود در ادبیات عرب و علم نحو، امام این فن به شمار می‌آمد
[۳] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    
و به‌دلیل ید طولایی که در علم نحو داشت، به وی « خِدَّب » ـ که به معنای طویل و عظیم است ـ می گفتند.
[۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
[۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۳۲.    


اشبیلی از استادانی چون ابوالقاسم بن رماک، ابوالحسن بن مسلم
[۶] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    
و ابن الاخضر
[۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
بهره برد.

انصاری افراد زیادی از وی بهره علمی بردند که ابوالحسن علی بن محمد بن علی حضرمی اشبیلی معروف به ابن خروف (م ۶۰۹ هـ.ق)،
[۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۷.    
[۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۳۲.    
ابوذر خشنی،
[۱۰] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    
ابوبکر بن هود
[۱۱] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۵، ص۴۹.    
و عبدالحق بن خلیل سکونی
[۱۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
نیز از شاگردان معروف وی هستند.

خدب به کتاب سیبویه در نحو و به کتاب‌های اصول ابن سراج، معانی القرآن فراء و الایضاح ابوعلی فارسی توجه ویژه ای داشت. او علاوه بر کارهای علمی، برای مدتی به شغل تجارت روی آورد و در اواخر عمر خود نیز به جنون ادواری مبتلا شد؛ اما هنگامی که بهبودی می‌یافت مسائل مشکل علم نحو را به بهترین شکلی بیان می‌کرد.
[۱۳] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    


ابوبکر دارای آثاری است که عبارت‌اند از:
• شرح الایضاح ابوعلی حسن بن احمد فارسی ( م ۳۷۷ هـ.ق) در نحو و حواشی بر الکتاب سیبویه (م ۱۸۰ هـ.ق).
[۱۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    

شاگردش ابن خروف نیز شرحی بر کتاب سیبویه نوشته و در شرح خود از شرح استادش خدب استفاده کرده است.
[۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۳۲.    

جلال‌الدین سیوطی ( م ۹۱۱ هـ.ق ) در مکه مشرفه، حاشیه خدب بر کتاب سیبویه را دیده است.
[۱۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
که نشان دهنده آن است این اثر تا نیمه اول قرن دهم هجری موجود بوده است.

محمد خدب درنهایت در شهر بجایه، بین تونس و مغرب، در سال ۵۸۰ (هجری قمری) دار فانی را وداع گفت.
[۱۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
[۱۸] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    

(دیگر منابع:
[۱۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات،ج۲، ص۸۱.    
[۲۰] کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۸، ص۲۷۱.    
[۲۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۱۳.    
[۲۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۰.    
)
۱. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    
۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۵، ص۴۸.    
۳. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    
۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۳۲.    
۶. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    
۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۷.    
۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۳۲.    
۱۰. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    
۱۱. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۵، ص۴۹.    
۱۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
۱۳. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    
۱۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
۱۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۴، ص۳۲.    
۱۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
۱۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۲۸.    
۱۸. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۵۶.    
۱۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات،ج۲، ص۸۱.    
۲۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۸، ص۲۷۱.    
۲۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۱۳.    
۲۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۰.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن احمد خدّب»، ج۴، ص۳۱۸.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 6 (قمری) | دانشمندان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 580 (قمری) | زادگان سال 512 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | نحویان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار