محمد بن احمد شاشی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن احمد شاشی (
۴۲۹ ـ
۵۰۷ هـ.ق) فقیه، شاعر، صوفی اشعریمسلک و شافعیمذهب بود.
وی در میافارقین زاده شد و پس از تحصیل نزد استادانی، به شهرهای مختلف سفر کرد و از بزرگان فراوانی علم آموخت.
او در نظامیه بغداد به تدریس پرداخت و به عنوان بزرگترین فقیه شافعیه عصر خود شناخته شد.
فرزندانش نیز در حیات او صاحب فتوا بودند.
برخی آثارش عبارت از:
حلیة العلماء فی مذاهب الفقهاء (معروف به المستظهری)،
المعتمد،
الترغیب،
الشافی فی شرح مختصر المزنی میباشد.
وی در سال ۵۰۷ (هجری قمری) در بغداد درگذشت و در کنار استادش ابواسحاق به خاک سپرده شد.
ابوبکر محمد بن احمد بن حسین شاشی ترکی مستظهری فقیه،
شاعر، صوفی اشعریمسلک
و شافعیمذهب
بود.
وی منسوب به شاش (چاچ و در زمان کنونی تاشکند) است و ظاهرا اصل وی از آنجا بوده است؛ چون خود وی در محرم
سال ۴۲۹ (هجری قمری) در میّافارقین شهری در بینالنهرین، نزدیک دیار بکر به دنیا آمد
و پس از گذراندن دوران کودکی به تحصیل علوم دینی روی آورد.
وی به منظور کسب علم و استفاده بیشتر، به شهرهای گوناگون ازجمله مکه، آمِد،
نیشابور و بغداد مسافرت کرد.
او ابتدا در مدرسه تاج الملک وزیر سلطان ملکشاه
و سپس از سال
۵۰۴ (هجری قمری) در نظامیه بغداد به تدریس اشتغال داشت
و بعد از استادش ابواسحاق، ریاست شافعیه
بدو منتهی شد
و بزرگترین فقیه زمان خود به شمار میرفت.
فرزندان او عبداللّه (م
۵۲۸ هـ.ق) و احمد (م
۵۲۹ هـ.ق) نیز در زمان حیات پدر صاحب فتوا بودند.
محمد بن احمد از ابوعبداللّه محمد بن بیان کازرونی
و قاضی ابومنصور طوسی
فقه آموخت.
او از مشایخ بزرگی چون ابواسحاق شیرازی
و ابونصر بن صبّاغ بهرهمند شد.
او کتاب الشامل را بر مصنفش ابونصر بن صباغ قرائت کرد.
از دیگر استادان او ابوجعفر محمد بن احمد بن مسلمه، ابوالغنائم عبدالصمد بن علی بن مأمون،
هیّاج بن محمد حطّینی
و قاضی ابوعلی محمد بن حسین بن فراء است.
وی همچنین از ابوعبداللّه حسین بن سلامه،
ثابت بن ابیالقاسم خیاط، ابوبکر خطیب،
هیاج بن عبید مجاور و شماری دیگر روایت کرده است.
ابوبکر شاشی شاگردانی داشت که ابومعمَّر أزجی، علی بن احمد یزدی، ابوبکر بن نقوّر، ابوطاهر سلفی و فخرالنساء شُهده بنت احمد بن فرج دینوری (م
۵۷۴ هـ.ق) نیز از او روایت کردهاند.
مستظهری آثاری داشت که عبارتاند از:
• حلیة العلماء فی مذاهب الفقهاء،
مؤلف این کتاب را برای المستظهر باللّه عباسی (م
۵۱۲ هـ.ق) تألیف کرده، از اینرو این کتاب به نام المستظهری معروف شد.
وی در این کتاب ابتدا نظر شافعی را بیان کرده، سپس به نظر دیگر فقهای اهل سنت اشاره میکند.
علاوه بر این مؤلف کارهای خلیفه عباسی را در آن مورد تأیید قرار داده است.
این کتاب با عنوان حلیة العلماء فی معرفة مذاهب الفقهاء منتشر شده است؛
• المعتمد که شرح بر کتاب حلیة العلماء است؛
• الترغیب در فروع احکام؛
• الشافی فی شرح مختصر المزنی در فروع العمده،
وی این کتاب را برای عمدهالدین المسترشد باللّه (م ۵۲۹ هـ.ق) فرزند المستظهر عباسی تألیف کرد.
عدهای ازجمله ابن ملقّن (م
۸۰۴ هـ.ق) این کتاب را شرح کردهاند؛
• الشافی فی شرح الشامل
که اثر عبدالسید بن محمد بن صبّاغ (م
۴۷۷ هـ.ق) است،
به گفته ابن شهبه حدود یک پنجم از شرح کتاب الشامل باقی مانده بود که مؤلف وفات کرد؛
• ابوبکر شاشی تألیفی نیز در مسئله سریجیه (سُرُجیه) داشته است. سُرُج جمع سِراج (چراغ) است و ظاهرا منظور از مسئله سرجیه، مسئله معروف «دُهن متنجّس در چراغ» است که آیا با سوختن روغن نجس، دود حاصل از آن سقف را نجس میکند یا نه؟ و ابوبکر شاشی قائل به عدم نجاست سقف است.
آثار دیگر او:
• المساعد فی معرفة القواعد؛
• الفتاوی (فتاوی الشاشی)؛
• تلخیص القول در مسئله طلاق است.
محمد در شوال
سال ۵۰۷ (هجری قمری)
در بغداد دیده از جهان فرو بست و در باب أبرز در کنار استادش ابواسحاق دفن شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن احمد شاشی»، ج۴، ص۳۳۷-۳۳۸.