• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن عبدالملک شنترینی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن عبدالملک شنترینی


محمد بن عبدالملک شنترینی (م ۵۴۹ هـ.ق) معروف به ابن سرّاج، ادیب، محدث، نحوی و عروضی برجسته بود.
او پس از اقامت در اشبیلیه، به مشرق کوچ کرد و در قاهره و یمن به تدریس پرداخت.
وی مدتی در مکه اقامت داشت و شاگردانی را تربیت کرد.
از مهم‌ترین آثارش می‌توان به تنبیه الألباب فی فضائل الإعراب، تلقیح الألباب فی عوامل الاعراب، جواهر الآداب، المعیار فی اوزان الأشعار و الکافی فی علم القوافی اشاره کرد.
او در سال‌های ۵۴۵ یا ۵۴۹ (هجری قمری) در مصر درگذشت.


ابوبکر محمد بن عبدالملک بن محمد شنترینی مغربی اندلسی معروف به ابن سرّاج ادیب، محدث، نحوی،
[۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۵.    
[۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۰.    
[۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۷۴.    
عروضی،
[۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
امام در ادبیات عرب
[۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
و از مبرزّان در این فن بود.
[۶] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
[۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    

وی اهل شَنْترین، شهری در غرب قرطبه اسپانیا بود.
[۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    

از تاریخ تولد و هم‌چنین دوران جوانی او اطلاعی در دست نیست؛ ولی چنان‌که گفته‌اند در اشبیلیه ساکن شد.
[۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
[۱۰] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    

در سال ۵۱۵ (هجری قمری) به سوی مشرق کوچ کرد و مدتی در مسجد جامع قاهره به تدریس مشغول شد،
[۱۱] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
[۱۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    
ولی بعد به یمن رفت.
[۱۳] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
[۱۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
[۱۵] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
[۱۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    

مدتی نیز مجاور مکه گردید.
[۱۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    



ابن سرّاج استادانی داشت که از استادان او در اندلس ابن ابی‌العافیه و ابن اخضر بودند.
[۱۸] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
[۱۹] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    

هم‌چنین از عبدالرحمان بن محمد نفطی احادیث کتاب الموطّأ را روایت کرده است.
[۲۰] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
[۲۱] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
[۲۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    



شنترینی شاگردانی داشت که ابوحفص عمر بن اسماعیل، ابوالحسن علی عبداللّه نابلسی معروف به ابن عطّار
[۲۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
و جماعتی دیگر از او روایت کرده‌اند.
[۲۴] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷-۸.    
[۲۵] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    

به گفته تلمسانی همین فخر او را بس که وی استادِ عبداللّه بن برّی نحوی مصری بوده است.
[۲۶] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
[۲۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۵.    
[۲۸] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    



آثار اندلسی عبارت‌اند از:
• تنبیه الألباب فی فضائل (فضل) الإعراب
[۲۹] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
(چاپ شده)؛
[۳۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
[۳۱] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
[۳۲] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    

• تلقیح الألباب فی عوامل الاعراب؛
[۳۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۵.    
[۳۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۰.    
[۳۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
[۳۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
[۳۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    

• جواهر الآداب و ذخائر الشعراء و الکُتّاب (نسخه خطی)؛
[۳۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۷۴.    
[۳۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
[۴۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    

• مختصری از کتاب العمده فی محاسن (صناعة) الشعر و نقده حسن بن علی بن رشیق ازدی است.
[۴۱] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۳۴۵ و ۳۵۴.
[۴۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
ابن ابّار از این کتاب با عنوان اختصارٌ فی کتاب العمده و تنبیهٌ علی اغلاطه یاد کرده است؛
[۴۳] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
[۴۴] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
[۴۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
[۴۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    

• تقویم البیان لتحریر الأوزان (خطی)؛
[۴۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    

• المعیار فی اوزان (وزن) الأشعار در علم عروض؛
[۴۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    

• الکافی فی علم القوافی؛
این دو کتاب اخیر در بیروت به چاپ رسیده است.
[۴۹] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۳۴۵ و ۳۵۴.

• تاج المدخل؛
[۵۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    

• العروض.
[۵۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    
[۵۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۵.    
[۵۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
[۵۴] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
[۵۵] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
[۵۶] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    
[۵۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۳۸.    



محمد که اهل فضل و صلاح بود،
[۵۸] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
در مصر در سال ۵۴۵ (هجری قمری)
[۵۹] ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۸.    
یا ۵۴۹ (هجری قمری)
[۶۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۷۴.    
[۶۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    
درگذشت.
[۶۲] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    

وفات او را در سال ۵۵۰
[۶۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    
[۶۴] مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
و ۵۵۵ (هجری قمری)
[۶۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۰.    
نیز گفته‌اند.
[۶۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۳۸.    

(دیگر منابع:
[۶۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۵.    
[۶۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۰.    
[۶۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۷۴.    
[۷۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
[۷۱] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۵، ص۱۲۴.    
)


۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۵.    
۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۰.    
۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۷۴.    
۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۶. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    
۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۱۰. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
۱۱. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۱۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    
۱۳. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
۱۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
۱۵. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۱۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۱۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۱۸. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۱۹. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
۲۰. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۲۱. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
۲۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    
۲۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
۲۴. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷-۸.    
۲۵. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۲۶. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۲۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۵.    
۲۸. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    
۲۹. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
۳۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
۳۱. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۳۲. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    
۳۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۵.    
۳۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۰.    
۳۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
۳۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۳۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    
۳۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۷۴.    
۳۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۴۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    
۴۱. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۳۴۵ و ۳۵۴.
۴۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
۴۳. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
۴۴. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۴۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۴۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    
۴۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۴۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۴۹. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۵، ص۳۴۵ و ۳۵۴.
۵۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    
۵۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    
۵۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۵.    
۵۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
۵۴. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۵۵. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۷.    
۵۶. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    
۵۷. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۳۸.    
۵۸. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۵۹. ↑ ابن ابار، محمد بن عبدالله، التکملة لکتاب الصله، ج۲، ص۸.    
۶۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۷۴.    
۶۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۹۱.    
۶۲. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۶۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۶۳.    
۶۴. ↑ مقری تلمسانی، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۳۸.    
۶۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۰.    
۶۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۳۸.    
۶۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۵.    
۶۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۸۰.    
۶۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۷۴.    
۷۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۸.    
۷۱. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۵، ص۱۲۴.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالملک شنترینی»، ج۴، ص۳۴۰-۳۴۱.


رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 6 (قمری) | درگذشتگان سال 549 (قمری) | شخصیت‌های قرن 6 (قمری) | علمای قرن 6 (قمری) | مؤلفان قرن 6 (قمری) | محدثان قرن 6 (قمری) | نحویان قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار