• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن عبدالکریم مهندس

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





محمد بن عبدالکریم مهندس (حدود ۵۲۹ ـ ۵۹۹ هـ.ق) پزشک، ریاضیدان، منجم، محدث و شاعر بود.
او در آغاز جوانی به نجاری و حجاری پرداخت و با آموختن هندسه و هیأت به لقب «مهندس» شهرت یافت.
سپس به علوم ادبی، ریاضی، پزشکی و حدیث روی آورد و در پزشکی نزد ابن ابی‌الحکم سرآمد شد و تا پایان عمر در بیمارستان بزرگ نورالدین زنگی طبابت کرد.
وی در ساخت ساعت مسجد جامع دمشق نیز نقش داشت و برای تحصیل حدیث به مصر سفر کرد.
از آثار او می‌توان به رسالة فی معرفة رمز التقویم، مقالة فی رؤیة الهلال، و کتاب الادویة المفرده اشاره کرد.
وی در سال ۵۹۹ (هجری قمری) در دمشق درگذشت.



ابوالفضل محمد بن عبدالکریم بن عبدالرحمان مؤیّدالدین مهندس حارثی دمشقی پزشک، ریاضیدان، منجم و محدث شاعر حدود ۵۲۹ (هجری قمری) در دمشق متولد شد.
او پس از گذراندن دوران کودکی در ابتدای جوانی به شغل نجاری و حجاری روی آورد و با پشتکار و تجربه‌اندوزی، مشتریان بسیاری به دست آورد و حتی بیش‌تر درهای بیمارستان بزرگی را که ملک عادل نورالدین زنگی (۵۴۱ ـ ۵۶۹ هـ.ق) تأسیس کرده بود، ساخت.
وی در اوقات فراغت به آموختن کتاب اقلیدس که اساس هندسه مسطحه می‌باشد، برای افزایش دادن کیفیت و حسن صنعت خود، روی آورد.
اشتغال و معرفتش به علم هندسه باعث شد به لقب مهندس شهرت پیدا کند.
او هم‌چنین به خواندن کتاب مجسطی، کتابی در علم هیأت بطلمیوس پرداخت.
وی سپس از صنعت نجاری و حجاری دست کشیده و تمام وقت خود را به آموختن ادبیات عرب و علوم نحو، هندسه، هیأت و ریاضیات اختصاص داد.
او در این راه از شرف طوسی که به تازگی وارد دمشق شده بود بهره فراوان برد.
او شعر نیز می سرود. ابن ابی أصیبعه قطعه‌ای از اشعار او را نقل کرده است.



مهندس علم پزشکی را نیز از ابوالمجد محمد بن ابی‌الحکم فرا گرفت.
وی، به مصر نیز مسافرت کرده و از رشیدالدین ابوالثناء حماد بن هبه اللّه حرّانی و ابوطاهر احمد بن محمد بن احمد سلفی اصفهانی حدیث شنید.



محمد بن عبدالکریم تا آن‌جا پیش رفت که در فن پزشکی سرآمد همگان شد، از آن پس تا آخر عمر در بیمارستان بزرگ ملک عادل به پزشکی پرداخت و از این راه کسب درآمد کرد.
ساخت ساعت‌های مسجد جامع دمشق نیز از هنرهای او به شمار می‌رود.



حارثی آثاری داشت که کتاب‌های زیر از اوست:
• رسالة فی معرفة رمز التقویم؛
• مقالة فی رؤیة الهلال؛
• مختصر الاغانی ابوالفرج اصفهانی؛
• الحروب و السیاسه؛
• کتاب الادویة المفرده که به ترتیب حروف الفبا نوشته است.



مؤیدالدین مهندس در سال ۵۹۹ (هجری قمری) در دمشق درگذشت.



۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۲. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۸.    
۳. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۶۹.    
۴. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۵. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۶. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۸.    
۷. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۸. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۹. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۱۰. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۱۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۱۲. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۸.    
۱۳. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۱۴. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۱۵. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۶۹.    
۱۶. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۱۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۱۸. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۱۹. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۲۰. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۲۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۲۲. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۲۳. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۲۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۲۵. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۲۶. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۲۷. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۲۸. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۲۹. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۳۰. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۳۱. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۳۲. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۳۳. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۳۴. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۳۵. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۳۶. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۸.    
۳۷. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۳۸. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۶۹.    
۳۹. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۴۰. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۴۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۴۲. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۸.    
۴۳. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۴۴. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۴۵. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۴۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۴۷. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۸-۱۸۹.    
۴۸. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۴۹. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۵.    
۵۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۵۱. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۹.    
۵۲. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۱.    
۵۳. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۵۴. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۵۵. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۵.    
۵۶. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۹.    
۵۷. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۵۸. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۱.    
۵۹. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۶۰. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۶۱. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۵.    
۶۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۶۳. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۹.    
۶۴. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۶۵. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۱.    
۶۶. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۶۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۶۸. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۵.    
۶۹. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۷۰. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۹.    
۷۱. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۷۲. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۱.    
۷۳. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۷۴. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۷۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۹.    
۷۶. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۷۷. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۱.    
۷۸. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱.    
۷۹. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۵.    
۸۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۸۱. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۱.    
۸۲. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۸۳. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۰.    
۸۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۸۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۹.    
۸۶. ابن أبی أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۶۷۰.    
۸۷. نعیمی دمشقی، عبدالقادر بن محمد، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۹۷.    
۸۸. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۴۲، ص۴۱۳.    
۸۹. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱.    
۹۰. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۵.    
۹۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۱۵.    
۹۲. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۱۸۸.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالکریم مهندس»، ج۴، ص۳۹۶-۳۹۷.






جعبه ابزار