محمد بن منصور سمعانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن منصور سمعانی (
۴۶۶ ـ
۵۱۰ هـ.ق) پدر ابوسعد سمعانی، از دانشمندان برجسته شافعی بود.
او پس از تحصیل در مرو، برای فراگیری علوم به شهرهایی چون بغداد، کوفه، مکه، نیشابور، همدان و اصفهان سفر کرد.
وی از نزد استادان بزرگ عصر بهره برد.
سمعانی در فقه، حدیث، رجال، انساب، تاریخ و ادب تبحر داشت و در جامع مرو بیش از ۱۴۰ مجلس حدیث برگزار کرد که بی‌سابقه بود.
او در نظامیه بغداد کرسی وعظ داشت و شاگردانی را پرورش داد.
هرچند اشعارش را پیش از مرگ از میان برد، اما توانایی شعری او مشهور بود.
آثاری چون
ادب الاملاء و الاستملاء،
مجالس فی الحدیث و
الامالی از او باقی ماند.
وی در صفر ۵۱۰ (هجری قمری) در مرو درگذشت.
ابوبکر محمد بن منصور بن محمد سمعانی مروزی خراسانی اهل مرو بود
و در سال ۴۶۶ (هجری قمری) به دنیا آمد.
وی پدر ابوسعد سمعانی
و از دانشمندان برجسته و بنام روزگار خویش بود.
چنان‌که ابوسعد در شرح حال پدرش می‌نویسد: وی تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش فراگرفت، سپس برای استفاده از استادان دیگر بلاد راهی سفر به سرزمین‌ها و شهرهای گوناگون ازجمله بغداد و کوفه در عراق، مکه در حجاز و نیشابور و همدان و اصفهان در ایران می‌شود.
بر پایه گزارش ذهبی که شرح حال نسبتاً مشروحی را از وی در کتب خویش ارائه کرده، او تمام عمر خویش را در عبادت و تحصیل سپری کرد
و در بسیاری از علوم و فنون متداول و رایج آن روزگار مهارت داشت و در بعضی نیز از اطلاعات وسیعی برخوردار بود.
در فقه و مسائل اختلافی میان مذاهب فوق‌العاده چیره دست بود.
در حدیث، سرآمد محدثان هم‌عصر خود بود.
در جامع مرو بالغ بر ۱۴۰ مجلس املای حدیث داشت
که تا آن زمان بی‌سابقه و بی‌نظیر توصیف شده،
به علاوه در رجال، انساب، تاریخ
و ادبیات ازجمله شعر به صورت نظم و نثر توانا بوده است.
نقل شده در زمانی که در بغداد بود، در نظامیه کرسی وعظ داشت
و احادیثی را که به آن‌ها استناد می‌کرد به همراه اسناد کامل بود.
او از مشایخ بسیاری هم‌چون ابوالخیر بن ابی‌عمران صفار،
ابوسعید طاهری
و علی بن احمد مؤذن
در فقه و حدیث و دیگر علوم بهره‌مند می‌گردد.
از میان شاگردان وی می‌توان به ابوطاهر سلفی، ابوالفتوح طائی
و ابوطاهر سنجی اشاره کرد که از او روایت کرده و بهره‌مند شده‌اند.
مذهب سمعانی را شافعی دانسته‌اند.
سبکی نام وی را در شمار علمای شافعی آورده و می‌نویسد: او جامع علوم و فنون عصر خویش بود و در شعر نیز دستی داشت؛
سپس ابیاتی از آن را نقل کرده است.
وی دارای آثار بسیاری بود؛
اما تنها از تعدادی از آن‌ها نام برده شده است؛ از جمله:
• ادب الاملاء و الاستملاء؛
• مجالس فی الحدیث؛
• الامالی.
ابن اثیر تمام احادیث وی و امالی او را در حدیث ستوده و همه آن‌ها را تأیید کرده است.
گفته شده وی پیش از مرگش سروده‌های خود را از بین برد
و تنها ابیاتی از آن در دست است.
او سرانجام در ماه صفر
سال ۵۱۰ (هجری قمری)
در مرو از دنیا رفت
و در سفحوان یکی از گورستان‌های مرو در کنار پدرش به خاک سپرده شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن منصور سمعانی»، ج۴، ص۳۳۶.
