محمد بن موید خوارزمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن مؤید خوارزمی (حیات
۵۸۸ هـ.ق) از نویسندگان سده
ششم(هجری قمری) است.
اهل بغدادک خوارزم بود و از منشیان دربار علاءالدین تکش و پسرش قطب‌الدین محمد بن تکش به‌شمار می‌آمد.
دکتر صفا نثرش را از بهترین آثار کهن دانسته است. او در شعر نیز مهارتی کامل داشت.
التوسل الی الترسل و
رساله الحبسیه توسط او به رشته تحریر درآمده است.
برخی سال
۵۴۵ (هجری قمری) را به عنوان سال وفاتتش معرفی کرده‌اند.
اغلب مورخان حیات او را تا حدود سال ۵۸۸ (هجری قمری) تأیید کرده‌اند.
محمد بن مؤید بغدادی خوارزمی بهاءالدین اهل بغدادک خوارزم بود و در همان جا به دنیا آمد.
بر اساس گزارش مبسوطی که نفیسی داده است، وی برادر شمس‌الدین خاله بغدادی شاعر معروف که گاهی به اشتباه با عنوان محمد بن مؤید خوانده شده و نیز برادر مجدالدین بغدادی عارف مشهور (م
۶۰۷ هـ.ق) بوده است.
بغدادی از منشیان دربار علاءالدین تکش (
۵۸۹ ـ
۵۹۶ هـ.ق ) و پسرش قطب الدین محمد بن تکش (
۵۹۶ ـ
۶۱۷ هـ.ق) به‌شمار می‌رفت.
او از دبیران چیره دست عصر خویش بود. در سال
۵۸۲ از سوی تکش خان نزد منگلی بیک که پس از مرگ طغانشاه و جلوس سنجرشاه در
۵۸۱ بر نیشابور تسلط یافته و خود را حاکم آن‌جا قلمداد کرده بود رفت؛ اما به دست وی دستگیر شد و به زندان افتاد و تا
۵۸۵، به مدت سه سال در حبس ماند؛ ولی سرانجام آزاد شده و دیگربار به دربار تکش خان خوارزمشاه پیوست.
محمد بن مؤید بنا بر نظر دکتر صفا یکی از بزرگ ترین نویسندگان سده ششم هجری است. او می‌نویسد: آثار او در نثر از سرمشق‌های مشهور مترسلان در آن عصر و روزگاران پس از آن به‌شمار می‌آمد و حق آن است که در زمره بهترین و عالی ترین منشئات فصیح کهن باشد.
به علاوه آن‌که در شعر منظوم نیز مهارتی تمام داشت و پاره‌ای از آن بر جای مانده است.
خوارزمی دارای آثاری است ک عبارت‌اند از:
•
التوسل الی الترسل یا
الترسل الی الرسل به زبان فارسی؛ بر جای مانده
که هدایت آن را مشتمل بر پنج هزار بیت دانسته است.
به‌گفته
آقابزرگ تهرانی این کتاب در ۱۳۱۵ (هجری شمسی) به کوشش احمد بهمنیار به چاپ رسیده است؛
• رسالة الحبسیّه که در زندان منگلی بیک نوشته است.
بهاءالدین در تاریخ درگذشتش اختلاف است؛ هدایت نوشته است: پس از آن‌که وی مورد خشم شمس‌الدوله مسعود بن علی هروی وزیر تکش خان قرار گرفت، زندانی شد و سرانجام در سال ۵۴۵ (هجری قمری) در زندان از دنیا رفت.
این گفته علاوه بر آن‌که با تاریخ حکومت تکش خان همخوانی ندارد، با گفته های مورخان و محققان نیز که حیات بهاءالدین را تا سال ۵۸۸ (هجری قمری) تأیید کرده اند سازگار نیست. (دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن مؤید خوارزمی»، ج۴، ص۳۱۹-۳۲۰.
