محمد بن نصر خالدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن نصر خالدی (
۴۷۸ ـ
۵۴۸ هـ.ق) از شاعران مشهور عصر خود و معاصر ابن منیر طرابلسی بود.
او ادبیات را نزد توفیق بن محمد و ابوعبدالله بن خیاط آموخت.
همچنین از ابوطاهر هاشم بن احمد حلبی در حلب دانش گرفت.
در دمشق، حلب، قیساریه و دیرالحافر و عکّا سکونت داشت.
ابن عساکر او را مداح ملوک و بزرگان معرفی کرده است.
او در هندسه، حساب و نجوم مهارت داشت.
در حلب سرپرستی کتابخانه را به عهده گرفت.
او برای سدیدالدین محمد انباری نیز شعر گفته است.
وی شاگردان مشهوری چون
ابوالقاسم ابن عساکر و
ابوسعد سمعانی داشت.
یاقوت حموی اشعار او را نیکو توصیف کرده و بسیاری را نقل کرده است.
دیوان شعر او گردآوری شده و نسخه‌ای خوش‌خط در دارالکتب المصریه وجود دارد.
سرانجام در ماه
شعبان سال ۵۴۸ (هجری قمری) در
دمشق درگذشت و در باب الفرادیس به خاک سپرده شد.
ابوعبداللّه محمد بن نصر بن صغیر خالدی مخزومی عکّاوی حلبی مشهور به
ابن قیسرانی در سال ۴۷۸ (هجری قمری) در عکّا از توابع شام به‌دنیا آمد؛ اما در قیساریّه نشوونما یافت.
یاقوت حموی وی را از نوادگان خالد بن ولید دانسته است.
ابن خلکان با یادآوری این نکته در صحت آن تردید کرده است،
او می‌نویسد: بیشتر مورخان و نسب شناسان معتقدند از
خالد بن ولید نسلی بر جا نمانده و اعقابی نداشته است.
به هر حال وی از زمره شاعران مشهور عصر خویش و معاصر با ابن منیر طرابلسی که وی نیز از سرایندگان بنام آن روزگار به شمار می‌آمد بود.
میان آن دو، وقایع و ماجراهای شیرین و جذابی اتفاق افتاده و حتی در بعضی موارد یکدیگر را هجو کرده اند.
برخی به اشتباه نام او را عبداللّه آورده اند.
حلبی بر پایه گزارش ابن خلکان، ادبیات را نزد توفیق بن محمد و ابوعبداللّه بن خیاط شاعر معروف آموخت و به‌زودی خود نیز از ادیبان چیره دست و صاحب نظر در این فن گردید.
به‌علاوه از ابوطاهر هاشم بن احمد حلبی در حلب دانش آموخته است.
ابوعبداللّه شاگردانی هم داشته است، از مشهورترین آنان افرادی چون ابوالقاسم ابن عساکر، ابوسعد سمعانی و ابوالمعالی سعدعلی حظیری را می‌توان نام برد.
سمعانی می‌گوید او را در یکی از روستاهای حلب به نام دیرالحافر ملاقات کرده و مطالبی را از او اخذ کرده است.
عکّاوی در شهرهای گوناگونی از شام مانند دمشق، حلب، قیساریه، دیر الحافر و عکّا سکونت داشت؛ اما بیشتر اقامت وی در دمشق و حلب بود.
اتابکی درباره علت مهاجرت وی از دمشق به حلب چنین آورده که چون وی در اشعارش تاج الملوک بوری بن طغتکین (
۵۲۶ هـ.ق) حاکم دمشق را هجو کرد، از نتیجه آن بیمناک شده به حلب گریخت و در آنجا به نورالدین محمود زنگی پیوست و در مدح وی اشعاری سرود.
خالدی بنا بر نقل ابن عساکر مداح ملوک و بزرگان بود. او می‌نویسد: وی علاوه بر شعر و ادبیات در دانش
هندسه،
حساب و
نجوم هم مهارت داشت.
در زمانی که در دمشق می‌زیست، اداره ساعت های باب جامع اموی را بر عهده داشت و هنگامی که به حلب مسافرت کرد کتابخانه حلب را سرپرستی می کرد؛ اما در عین حال به دمشق رفت وآمد داشت.
ذهبی معتقد است که وی طی یک سفر به
بغداد نیز وارد شده و در مدح سدیدالدین محمد انباری که سرپرست دیوان انشا بود اشعاری سروده است.
ابن قیسرانی اشعار بسیاری داشته است. یاقوت سروده‌های او را نیکو توصیف کرده و بسیاری از آن را نقل نموده است.
مجموعه اشعار او را به صورت دیوانی تحت عنوان
دیوان ابن قیسرانی گردآوری شده است.
ابن خلکان مدعی است آن را با خط شاعر در حلب مشاهده نموده است.
نسخه ای از دیوان او که در قرن
نهم یا
دهم با خطی زیبا نوشته شده است، در دارالکتب المصریه وجود دارد.
محمد بن نصر سرانجام در ماه شعبان سال ۵۴۸ (هجری قمری) در دمشق درگذشت و در باب الفرادیس به خاک سپرده شد.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن نصر خالدی»، ج۴، ص۳۱۵-۳۱۶.
[
