محمد بن هبةالله واسطی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن هبةالله واسطی (
۵۱۹ ـ
۵۹۰ هـ.ق) فقیه و محدث شافعی بود.
او نزد پدر و سپس استادان بزرگ در بغداد دانش آموخت و شاگردانی را پرورش داد.
ابن بوقی در فقه، مسائل خلاف، فرایض و حساب مهارت داشت و با فقهای بغداد به مناظره می‌پرداخت.
مدتی در دیوان عباسی به نیابت از وزیر خدمت کرد و در حله مدرس و مفتی بود.
نوشته‌هایی در علم حساب از او باقی مانده است.
وی در سال ۵۹۰ (هجری قمری) در نزدیکی حله درگذشت و پیکرش را در کربلا و حرم امام حسین (علیه‌السلام) به خاک سپردند که نشانه‌ای از گرایش او به تشیع دانسته شده است.
ابوالعلاء محمد بن هبه‌اللّه بن یحیی بن حسن واسطی حلّی معروف به
ابن بوقی فقیه
و محدثِ شافعی،
منسوب به بوقه، شهری نزدیک انطاکیه و اهل واسط
بود. وی در ماه ربیع الاول سال ۵۱۹ (هجری قمری)
متولد شد.
پدرش ابوجعفر از فقهای بزرگ شافعی بود
که در سال
۵۷۱ (هجری قمری) در واسط درگذشت.
وی دوران کودکی و نوجوانی را در واسط گذراند.
ابتدا پدرش آموزش او را بر عهده گرفت؛
سپس برای ادامه تحصیل به بغداد رفت.
وی شناخت کاملی به فقه، مسائل خلاف، فرایض ( ارث ) و حساب داشته
و در این مسائل با فقهای بغداد به مناظره و بحث و جدل می‌پرداخت.
مدتی نیز در ایام مستنجد عباسی (
۵۵۵ ـ
۵۶۶ هـ.ق) در دیوان مجلس سِمت نیابت از وزیر ابوجعفر ابن بلدی را داشت.
در حله نیز مدرس، محدث و صاحب فتوا بود.
وی نوشته‌هایی در حساب داشته است.
واسطی استادادنی داشت که ابوعلی حسن بن ابراهیم فارقی،
نصراللّه بن محمد بن مخلد أزْدی، قاضی ابوعبداللّه محمد بن علی بن مغازلی،
ابوالحسن علی بن هبه‌اللّه بن عبدالسلام و ابوالجوائز سعد بن عبدالکریم غَنْدَجانی از مشایخ او بوده‌اند.
ابن بوقی شاگردانی داشت که حافظ ابوعبداللّه محمد بن سعید بن یحیی معروف به ابن دُبیثی (م
۶۳۷ هـ.ق) نیز از شاگردان اوست.
ابوالعلاء درنهایت در دوازدهم ماه رمضان ۵۰۹ (هجری قمری)
در یکی از آبادی‌های نزدیک حِله از دنیا رفت.
جنازه او را به کربلا آورده و در حرم حسینی دفن کردند.
خاک‌سپاری او در کربلا و حرم حسینی، می‌تواند دلیل تشیع او باشد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن هبةالله واسطی»، ج۴، ص۴۰۲.
