محمد تریکی(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تُرَیکی، محمد بن احمد، فقیه مالکی اهل تونس در قرن نهم است.
موطن اصلی اجداد تریکی شهر آمِد در مغرب رود دجله بود. جد پدری او با خانواده‌اش به دمشق مهاجرت کرد و در آنجا ساکن شد. پدرش پس از مدتی در تونس اقامت گزید (محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، ج ۶، ص ۲۸۶) (محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج ۱، ص ۲۳۲).
تریکی در ۸۲۰ در تونس به دنیا آمد، از کودکی به فراگیری علوم روی آورد، در هفت سالگی قرآن را حفظ کرد و در ده سالگی قرائات سبع را از ابوالقاسم بُرزُلی آموخت. وی فقه، علوم عربی، معانی و بیان، عروض، حساب و فرایض را نزد استادان تونسی فرا گرفت و در ۸۴۹ به قاهره و از آنجا به مکه رفت و پس از انجام مناسک حج، به قاهره بازگشت و در آنجا اقامت گزید و با علمای بزرگ آنجا، از جمله ابن حجر عسقلانی، مراوده یافت (محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، ج ۶، ص ۲۸۶ـ۲۸۷) (محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج ۱، ص ۲۳۲). وی از ابن حجر بهره‌های علمی فراوان برد.
محمد شمس الدین سخاوی، مؤلف الضوءاللامع، در مجالس درس ابن حجر با تریکی همدرس بوده است. تریکی در ۸۵۲ در دمشق قاضی مالکیان شد، اما پس از مدتی از آن سمت انصراف داد. پس از درگذشت ابن حجر در ۸۵۲، تریکی به ریاست کتابخانة محمودیه برگزیده شد. مدتی بعد به تونس برگشت و مفتی و خطیب مسجد ابومحمد حفصی و مدرّس مدرسة منتَصریه گردید. در ۸۶۴ ناظر اوقاف شد و تا ۸۷۴ در این سمت باقی بود، سپس ناظر جامع زیتونه و قاضی عسکر شد (محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع،، ج ۶، ص ۲۸۷) (محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج ۱، ص ۲۳۲). سخاوی، تریکی را سست عقیده خوانده و گفته است که به همین سبب کسانی مثل بقاعی وی را نکوهش می‌کرده‌اند. تریکی در ۸۹۴ درگذشت (محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع،، ج ۶، ص ۲۸۷).
مهم‌ترین اثر او، اکمال الأمل فی شرح الجُمَل، شرحی بر الجُمل خونجی شافعی (متوفی ۶۲۴) در منطق است (محمدبن یحیی بدرالدین قرافی، توشیح الدیباج و حلیة الابتهاج، ص ۱۸۷) (محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع،، ج ۶، ص ۲۸۷) (محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج ۱، ص ۲۳۳).
منابع:
(۱) محمدبن یحیی بدرالدین قرافی، توشیح الدیباج و حلیة الابتهاج، تحقیق و تقدیم احمد شتیوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۲) محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، قاهره (۱۳۵۴ـ ۱۳۵۵)؛
(۳) محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، بیروت ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۶.
