محمدمسعودی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن عبدالرحمن مسعودی (
۵۲۲ ـ
۵۸۴ هـ.ق) محدث و عالم خراسانی بود.
او نزد پدرش ابوالسعادات و سپس استادانی چون ابوطاهر سلفی و عبدالرحمان بن حسن بن شراف دانش آموخت.
وی به شهرهای گوناگون سفر کرد و شاگردانی چون صلاح‌الدین ایوبی و
محمد بن ابی‌بکر نور بلخی پرورد.
یاقوت حموی ایشان را باتقوا دانسته هرچند برخی او را موثق ندانسته‌اند.
وی در
دمشق شرحی بزرگ بر
مقامات حریری نوشت و کتاب‌هایش را به
خانقاه سمَیساطیه وقف کرد.
از آثارش
مغانی المقامات فی معانی المقامات،
الایضاح فی جمع المغرب،
الاوضاح فی شرح المقامات و
الاعتبار فی ناسخ و منسوخ الحدیث است.
او در سال ۵۸۴ (هجری قمری) در دمشق درگذشت و در
کوه قاسیون دفن شد.
ابوسعید (ابوعبداللّه) محمد بن عبدالرحمان بن محمد بن مسعود تاج‌الدین مسعودی پنجدیهی مرو رودی در شب سه شنبه اول
ربیع الثانی ۵۲۲ (هجری قمری)
ظاهراً در پنج دیه (از توابع
مرو رود
خراسان) به دنیا آمد.
وی در شهر خود از محضر پدرش ابوالسعادات استفاده کرد و برای کسب علم به شهرها و مناطق گوناگون ازجمله
عراق،
مصر،
شام،
آذربایجان،
نیشابور،
کرمان،
اصفهان و
تبریز مسافرت نمود و از استادان بسیاری بهره برد.
به گفته
یاقوت حموی ایشان
متدین،
باوَرع و
تقوا بوده است؛
با وجود این برخی او را موثق ندانسته‌اند.
او همچنین نزد صلاح‌الدین ایوبی (۵۸۹ هـ.ق) از مقام و منزلت ویژه‌ای برخوردار بود و با استفاده از این موقعیت و بهره‌بردن از مخزن کتابخانه
حلب بود که توانست بر نوشتن شرحی جامع بر
مقامات حریری توفیق یابد.
ابوسعید در شهر خود از محضر پدرش ابوالسعادات استفاده کرد.
همچنین با مسافرت به شهرهای متعدد از محضر اساتیدی چون حافظ ابوطاهر سلفی،
مسعود بن محمد غانمی، عبدالرحمان بن حسن بن شراف و دیگران بهره برد.
محمد بن عبدالرحمان شاگردانی زیادی همچون: صلاح‌الدین ایوبی (
۵۸۹ ـ
۶۲۲ هـ.ق)،
محمد بن ابی بکر نور بلخی، ابوالبرکات زین‌الامناء داشت.
نیز حافظ ابوالحسن مقدسی،
حافظ ابوالقاسم بن عساکر، حافظ ابواحمد تاجر، پسرش محمد و برخی دیگر از او روایت کرده‌اند.
مرو رودی در اواخر عمر کتاب‌های خود را وقف خانقاه سُمَیْساطیه دمشق کرد.
پنجدیهی آثاری داشت که عبارت‌اند از:
• شرح المقامات حریری به نام مغانی المقامات فی معانی المقامات؛
در پنج مجلد بزرگ، که به گفته
ابن خلّکان شارحان دیگر این کتاب
المقامات حریری حتی به اندازه نصف این مقدار هم نرسیده‌اند.
• الایضاح فی جمع المغرب؛
• الاوضاح فی شرح المقامات؛
(ظاهر کلام
اسماعیل پاشا که الاوضاح را در کنار معانی المقامات آورده، این است که این کتاب شرح دیگر او بر
مقامات حریری بوده است.)
• الاعتبار فی ناسخ و منسوخ الحدیث.
مسعودی درنهایت در ۲۹ ربیع الاول ۵۸۴ (هجری قمری) در دمشق درگذشت.
وی در دامنه کوه قاسیون این شهر دفن شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالرحمن مسعودی»، ج۴، ص۳۸۸.
