محمّد بن علی شلمغانی (مقاله دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوجعفر محمد بن علی شلمغانی عزاقری در آغاز از بزرگان
شیعه امامیه بود، اما به دلیل حسادت نسبت به وکیل
امام عصر (علیه‌السّلام) از مذهب امامیه رویگردان شد و به مذهب خودساخته‌ای گرایش یافت.
او به باورهای غلوّآمیز مانند
تناسخ،
اتحاد خدا با خودش و
حلول خدا در
شیطان و
حضرت آدم (علیه‌السّلام) معتقد شد و این باورها منجر به ترک عبادات و سایر ضوابط دینی شد.
حکومت برای دستگیری او اقدام کرد و وی دو سال فراری بود تا اینکه در زمان خلافت
راضی بالله و وزارت
ابن مقله دستگیر شد و در ماه
ذی القعده سال
۳۲۲ق به دار آویخته شد و جسدش سوزانده شد.
او آثار متعددی نوشت که
محمد بن عبداللّه بن مطلب از آنها روایت کرده است، از جمله
التکلیف،
رسالة الی ابن همّام و
المعارف، که آثار او نمایانگر تفکر
کلامی -
فلسفی و رویکردهای ضدّ دینی اوست.
شلمغانی نخست دارای عقیده ای سالم بود و از بزرگان شیعه امامیه در عصر
غیبت صغری به شمار می رفت؛ ولی بر اثر حسادت به
ابوالقاسم حسین بن روح (سومین وکیل امام عصر (علیه‌السلام))، با ترک مذهب امامیه، و به مذهب خودساخته
ردیه روی آورد.
شیخ طوسی او را از
غالیان و در ردیف کسانی آورده که روایتی از
امامان (علیهم‌السلام) ندارند.
شلمغانی به تناسخ و حلول و اتحاد خداوند در او و نیز به حلول خداوند در شیطان و حضرت آدم (علیه‌السلام) معتقد شد.
او ترک عباداتی چون نماز و روزه و نیز ازدواج با محارم را جایز دانست.
بدین سبب حکومت در جستجوی او برآمد؛ ولی او دو سال فراری بود و پنهان زندگی کرد.
محمدبن عبداللّه بن مطلب از آثار
محمد شلمغانی روایت کرده است.
محمد بن علی شلمغانی آثاری چون
•
التکلیف •
رسالة الی ابن همّام •
ماهیه العصمه •
الزاهر بالحجج العقلّیه •
المباهله •
الاوصیا •
المعارف •
الایضاح •
فضل النطق علی الصمت •
فضائل العمرتین •
الانوار •
التسلیم •
البرهان و التوحید •
البداء و المشیئه •
نظم القرآن •
الامامه الکبیر الامامة الصغیر را نوشته است.
سرانجام در زمان خلافت راضی باللّه و وزارت ابن مقله دستگیر شد. وی را در ماه ذی القعده سال ۳۲۲ هجری پس از هشتاد ضربه تازیانه، گردن زدند و سپس به دار آویختند جسدش را سوزاندند.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمّد ـ شلمغانی»، ج ۲، ص ۴۰۱.
