• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مدّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: عناوین مفردات نهج البلاغه (جلد ۲).

مَدّ (به فتح میم و تشدید دال) از واژگان نهج البلاغه به معنای زيادت يا كشيدن است. از مشتقات این کلمه در نهج البلاغه عبارتند از؛ اِمْداد (به کسر الف و سکون میم) به معنى مدّ است. اِمْتِداد (به کسر الف و سکون میم) به معنای كشيده شدن و زيادت است. مادِّه (به کسر و تشدید دال) به معنای ريشه، ياران، مددها و همفكرها است. مُدَّت (به ضم میم و تشدید دال) به معنای زمان، وقت كشيده شده و ادامه يافته است. موادّ به معنای ريشه‌ها و پايه‌ها است. از این کلمه موارد زيادى از آن در نهج‌ البلاغه آمده است.


مَدّ
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۶۷.    
[۲] طريحي، فخرالدين، مجمع البحرين، ت-الحسینی، ج۳، ص۱۴۳.    
به معنای زيادت يا كشيدن است.
طبرسى فرموده: مدّ در اصل به معنى زيادت است، جذب و كشيدن را مدّ گويند كه سبب زيادت طول شى‌ء است.
[۳] طبرسي، فضل بن حسن، تفسير مجمع البيان، ج۶، ص۴۲۳.    
ولى راغب معنى آن را كشيدن گفته است و گويد: «المدّ: الجرّ»
[۴] راغب اصفهاني، حسین، المفردات، دار القلم، ص۷۶۳.    
ظاهرا قول طبرسى اصحّ است.

حضرت علی (علیه‌السلام) در مقام نصيحت فرموده: «فَمَنْ شَغَلَ نَفْسَهُ بِغَيْرِ نَفْسِهِ ... وَ مَدَّتْ بِهِ شَيَاطِينُهُ فِي طُغْيَانِهِ»
[۵] السيد الشريف الرضي، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۳۸، خطبه ۱۵۷.    
[۶] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۶۶، خطبه ۱۵۲.    
[۷] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۲۲۱، خطبه ۱۵۷.    
«هر كه به غير خود مشغول باشد شياطين او را در طغيانش مى‌كشند و طغيانش ادامه پيدا مى‌كند.»
[۸] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۳۳۷، خطبه ۱۵۷.    
[۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۵.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۰] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۹.    
[۱۱] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۶، ص۱۶۷.    
[۱۲] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۱۹.    
[۱۳] ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۱۳.    
)

۲.۱ - امداد

امداد به معنى مدّ است. راغب گويد: امداد اكثرا در محبوب و مدّه در مكروه آيد.
[۱۴] المحبوب راغب اصفهاني، حسین، المفردات، دار القلم، ص۷۶۳.    

حضرت علی (علیه‌السلام) به عمر بن الخطاب فرمايد: «وَ هُوَ دِينُ اللهِ الَّذِي أَظْهَرَهُ، وَ جُنْدُهُ الَّذِي أَعَدَّهُ وَأَمَدَّهُ»
[۱۵] السيد الشريف الرضي، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۱۲، خطبه ۱۴۶.    
[۱۶] عبده، محمد، نهج البلاغ، ط مطبعة الإستقامة، ص۳۹، خطبه ۱۴۲.    
[۱۷] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۲۰۳، خطبه ۱۴۶.    
« آن دين خداست كه پيروز كرده و آماده نموده و زيادت داده است.»
[۱۸] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۳۰۷، خطبه ۱۴۶.    
[۱۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۵۹.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۰] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۱.    
[۲۱] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۵، ص۶۴۶.    
[۲۲] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۵۲.    
[۲۳] ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۰۰.    
)

۲.۲ - ماده

مادّه اسم فاعل مؤنث است يعنى كشنده و گويند: مادّه شى‌ء ريشه و حالت بالقوه اوست. پس ماده به معنای ريشه، ياران، مددها و همفكرهاست.
چنان كه حضرت فرموده: «الْمَالُ مَادَّةُ الشَّهَوَاتِ»
[۲۴] السيد الشريف الرضي، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۸۳، حکمت ۵۳.    
[۲۵] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۱۶۴، حکمت ۵۸.    
[۲۶] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۸، حکمت ۵۸.    
«مال مايه شهوت‌هاست»
[۲۷] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۷۴۷، حکمت ۵۸.    
[۲۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۵۹.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۵۹.    
[۳۰] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۱۲، ص۳۶۱.    
[۳۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۹۷.    
[۳۲] ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۹۳.    
)
آن‌گاه كه گفتند: قاتلان عثمان را محاكمه فرمايد، فرمود: «وَ إِنَّ لِهؤُلاَءِ الْقَوْمِ مَادَّةً»
[۳۳] السيد الشريف الرضي، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۷۵، خطبه ۱۶۸.    
[۳۴] عبده، محمد، نهج البلاغه،ط مطبعة الإستقامة، ص۹۸، خطبه ۱۶۳.    
[۳۵] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۲۴۳، خطبه ۱۶۸.    
( آن‌ها يار و ياور دارند. اگر در اين باره جنبشى پيش آيد) براى اين انقلابيون ماده يعنى ريشه، ياران، مددها و همفكرهاست.
[۳۶] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۳۷۳، خطبه ۱۶۸.    
[۳۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۵.    
(شرح‌های خطبه:
[۳۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۶.    
[۳۹] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۶، ص۴۴۶.    
[۴۰] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۰۳.    
[۴۱] ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۹۱.    
)
حضرت به مالک اشتر نوشته: «ثُمَّ إِنَّ لِلْوَالِي خَاصَّةً و بِطَانَةً... فَاحْسِمْ مَادَّةَ أُولئِكَ بِقَطْعِ أَسْبَابِ تِلْكَ الاَْحْوَالِ»
[۴۲] السيد الشريف الرضي، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۲۳، نامه ۵۳.    
[۴۳] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۱۱۵، نامه ۵۳.    
[۴۴] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۴۴۱، نامه ۵۳.    
يعنى: «ريشه آن‌ها را با قطع اسباب ظلم و بى‌انصافى، قطع كن.»
[۴۵] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۶۸۹، نامه ۵۳.    
[۴۶] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۹۱.    
(شرح‌های خطبه:
[۴۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۹۸.    
[۴۸] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۱۱، ص۹۹.    
[۴۹] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۲۸۹.    
[۵۰] ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغة، ج۱۷، ص۹۶.    
)

از این کلمه موارد زيادى از آن در نهج‌ البلاغه آمده است.

۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۶۷.    
۲. ↑ طريحي، فخرالدين، مجمع البحرين، ت-الحسینی، ج۳، ص۱۴۳.    
۳. ↑ طبرسي، فضل بن حسن، تفسير مجمع البيان، ج۶، ص۴۲۳.    
۴. ↑ راغب اصفهاني، حسین، المفردات، دار القلم، ص۷۶۳.    
۵. ↑ السيد الشريف الرضي، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۳۸، خطبه ۱۵۷.    
۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۶۶، خطبه ۱۵۲.    
۷. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۲۲۱، خطبه ۱۵۷.    
۸. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۳۳۷، خطبه ۱۵۷.    
۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۵.    
۱۰. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۹.    
۱۱. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۶، ص۱۶۷.    
۱۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۱۹.    
۱۳. ↑ ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۱۳.    
۱۴. ↑ المحبوب راغب اصفهاني، حسین، المفردات، دار القلم، ص۷۶۳.    
۱۵. ↑ السيد الشريف الرضي، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۱۲، خطبه ۱۴۶.    
۱۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغ، ط مطبعة الإستقامة، ص۳۹، خطبه ۱۴۲.    
۱۷. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۲۰۳، خطبه ۱۴۶.    
۱۸. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۳۰۷، خطبه ۱۴۶.    
۱۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۵۹.    
۲۰. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۱.    
۲۱. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۵، ص۶۴۶.    
۲۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۵۲.    
۲۳. ↑ ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۰۰.    
۲۴. ↑ السيد الشريف الرضي، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۸۳، حکمت ۵۳.    
۲۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۱۶۴، حکمت ۵۸.    
۲۶. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۸، حکمت ۵۸.    
۲۷. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۷۴۷، حکمت ۵۸.    
۲۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۵۹.    
۲۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۵۹.    
۳۰. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۱۲، ص۳۶۱.    
۳۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۹۷.    
۳۲. ↑ ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۹۳.    
۳۳. ↑ السيد الشريف الرضي، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۷۵، خطبه ۱۶۸.    
۳۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه،ط مطبعة الإستقامة، ص۹۸، خطبه ۱۶۳.    
۳۵. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۲۴۳، خطبه ۱۶۸.    
۳۶. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۳۷۳، خطبه ۱۶۸.    
۳۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۵.    
۳۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۶.    
۳۹. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۶، ص۴۴۶.    
۴۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۰۳.    
۴۱. ↑ ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۹۱.    
۴۲. ↑ السيد الشريف الرضي، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۲۳، نامه ۵۳.    
۴۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۱۱۵، نامه ۵۳.    
۴۴. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۴۴۱، نامه ۵۳.    
۴۵. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۶۸۹، نامه ۵۳.    
۴۶. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۹۱.    
۴۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۹۸.    
۴۸. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۱۱، ص۹۹.    
۴۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۲۸۹.    
۵۰. ↑ ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغة، ج۱۷، ص۹۶.    


• قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «مدد»، ج۲، ص۹۶۷.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 53 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 146 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 157 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 168 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نامه 53 نهج البلاغه
جعبه ابزار