• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مدّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




مَدّ (به فتح میم و تشدید دال) از واژگان نهج البلاغه به معنای زيادت يا كشيدن است. از مشتقات این کلمه در نهج البلاغه عبارتند از؛ اِمْداد (به کسر الف و سکون میم) به معنى مدّ است. اِمْتِداد (به کسر الف و سکون میم) به معنای كشيده شدن و زيادت است. مادِّه (به کسر و تشدید دال) به معنای ريشه، ياران، مددها و همفكرها است. مُدَّت (به ضم میم و تشدید دال) به معنای زمان، وقت كشيده شده و ادامه يافته است. موادّ به معنای ريشه‌ها و پايه‌ها است. از این کلمه موارد زيادى از آن در نهج‌ البلاغه آمده است.



مَدّ به معنای زيادت يا كشيدن است.
طبرسی فرموده: مدّ در اصل به معنى زيادت است، جذب و كشيدن را مدّ گويند كه سبب زيادت طول شى‌ء است. ولى راغب معنى آن را كشيدن گفته است و گويد: «المدّ: الجرّ» ظاهرا قول طبرسى اصحّ است.


حضرت علی (علیه‌السلام) در مقام نصيحت فرموده: «فَمَنْ شَغَلَ نَفْسَهُ بِغَيْرِ نَفْسِهِ ... وَ مَدَّتْ بِهِ شَيَاطِينُهُ فِي طُغْيَانِهِ» «هر كه به غير خود مشغول باشد شياطين او را در طغيانش مى‌كشند و طغيانش ادامه پيدا مى‌كند.» (شرح‌های خطبه: )

۲.۱ - امداد

امداد به معنى مدّ است. راغب گويد: امداد اكثرا در محبوب و مدّه در مكروه آيد.
حضرت علی (علیه‌السلام) به عمر بن الخطاب فرمايد: «وَ هُوَ دِينُ اللهِ الَّذِي أَظْهَرَهُ، وَ جُنْدُهُ الَّذِي أَعَدَّهُ وَأَمَدَّهُ» « آن دين خداست كه پيروز كرده و آماده نموده و زيادت داده است.» (شرح‌های خطبه: )

۲.۲ - ماده

مادّه اسم فاعل مؤنث است يعنى كشنده و گويند: مادّه شى‌ء ريشه و حالت بالقوه اوست. پس ماده به معنای ريشه، ياران، مددها و همفكرهاست.
چنان كه حضرت فرموده: «الْمَالُ مَادَّةُ الشَّهَوَاتِ» «مال مايه شهوت‌هاست» (شرح‌های خطبه: )
آن‌گاه كه گفتند: قاتلان عثمان را محاكمه فرمايد، فرمود: «وَ إِنَّ لِهؤُلاَءِ الْقَوْمِ مَادَّةً» ( آن‌ها يار و ياور دارند. اگر در اين باره جنبشى پيش آيد) براى اين انقلابيون ماده يعنى ريشه، ياران، مددها و همفكرهاست. (شرح‌های خطبه: )
حضرت به مالک اشتر نوشته: «ثُمَّ إِنَّ لِلْوَالِي خَاصَّةً و بِطَانَةً... فَاحْسِمْ مَادَّةَ أُولئِكَ بِقَطْعِ أَسْبَابِ تِلْكَ الاَْحْوَالِ» يعنى: «ريشه آن‌ها را با قطع اسباب ظلم و بى‌انصافى، قطع كن.» (شرح‌های خطبه: )


از این کلمه موارد زيادى از آن در نهج‌ البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۶۷.    
۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۳، ص۱۴۳.    
۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۲۳.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ص۷۶۳.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۳۸، خطبه ۱۵۷.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۶۶، خطبه ۱۵۲.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۲۱، خطبه ۱۵۷.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۷، خطبه ۱۵۷.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۵.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۹.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۱۶۷.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۱۹.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۱۳.    
۱۴. المحبوب راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ص۷۶۳.    
۱۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۱۲، خطبه ۱۴۶.    
۱۶. عبده، محمد، نهج البلاغ، ط مطبعة الإستقامة، ص۳۹، خطبه ۱۴۲.    
۱۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۰۳، خطبه ۱۴۶.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۰۷، خطبه ۱۴۶.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۵۹.    
۲۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۱.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۶۴۶.    
۲۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۵۲.    
۲۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۰۰.    
۲۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۸۳، حکمت ۵۳.    
۲۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۱۶۴، حکمت ۵۸.    
۲۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۸، حکمت ۵۸.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۴۷، حکمت ۵۸.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۵۹.    
۲۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۵۹.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۲، ص۳۶۱.    
۳۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۹۷.    
۳۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۹۳.    
۳۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۷۵، خطبه ۱۶۸.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغه،ط مطبعة الإستقامة، ص۹۸، خطبه ۱۶۳.    
۳۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۴۳، خطبه ۱۶۸.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷۳، خطبه ۱۶۸.    
۳۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۵.    
۳۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۶.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۴۴۶.    
۴۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۰۳.    
۴۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۹۱.    
۴۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۲۳، نامه ۵۳.    
۴۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۱۱۵، نامه ۵۳.    
۴۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۴۱، نامه ۵۳.    
۴۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۸۹، نامه ۵۳.    
۴۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۹۱.    
۴۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۹۸.    
۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۱، ص۹۹.    
۴۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۲۸۹.    
۵۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۷، ص۹۶.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «مدد»، ج۲، ص۹۶۷.    






جعبه ابزار