مرجح نوعی خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عامل
ترجیح یک
نوع از
ظواهر بر نوع دیگر است.
مرجح نوعی، از اقسام مرجحات باب ظواهر و مقابل
مرجح شخصی و
صنفی بوده و عبارت است از مزیتی که سبب تقدیم و ترجیح یک نوع از ظواهر بر نوعی دیگر می‌گردد، مانند: ترجیح عموم ازمانی، که نوعی از عموم است، بر عموم افرادی، که آن هم نوعی دیگر از عموم است و از آن به «اولویت تخصیص بر نسخ» نیز تعبیر شده است؛ برای مثال،
مولا روز شنبه به
عبد دستور می‌دهد: «دانشمندان فاسق را احترام نکن»، ولی روز یک شنبه دستور می‌دهد: «همه دانشمندان را احترام کن»، در این جا، خاص (اکرام نکردن دانشمندان فاسق) شمول زمانی دارد؛ یعنی هم دانشمندان فاسق دیروز و هم دانشمندان فاسق امروز را در بر می‌گیرد. از طرف دیگر، عام نیز تمام دانشمندان، حتی دانشمندان فاسق را شامل می‌گردد.
در این صورت، امر دایر است بین تقدیم
خاص و
تخصیص عام و یا تقدیم عام و نسخ خاص، چون در دوران امر بین
نسخ و تخصیص، اصولی‌ها معتقد به تخصیص رای داده‌اند؛ از این رو، تخصیص عام مقدم بر نسخ است.
نمونه‌های دیگری که اصولی‌ها آنها را از باب مرجح نوعی شمرده‌اند عبارت است از:
۱. ترجیح ظهور عام بر ظهور
مطلق ؛
۲. ترجیح
مفهوم قضیه غایی بر مفهوم
قضیه شرطی ؛
۳. ترجیح مفهوم قضیه شرطی بر مفهوم
قضیه وصفی ؛
۴. ترجیح ظواهر به جز عموم بر ظهور مطلق؛
۵. ترجیح ظهور کلام در استمرار حکم بر ظهورهای دیگر
کلام ؛
۶. ترجیح سایر ظواهر بر عموم.
فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «مرجح نوعی».
