• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مسجد صخرات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مسجد صخرات، یکی از مساجد مکه بوده که در صحرای عرفات و در جنوب شرقی کوه عرفه در سمت راست صعودکننده از کوه قرار داشته است.
این مسجد در محل وقوف رسول‌الله(ص) در صحرای عرفات، ساخته شده و بنابر گزارش منابع، در آن محل صخره‌ها و برآمدگی‌هایی وجود داشته و گفته‌اند که پیامبر(ص) در آنجا نماز خوانده است. امروزه هیچ نشانی از این بنا باقی نمانده است.



تا چندی پیش، در جنوب شرقی کوه عرفه، در سمت راستِ کسی که از کوه بالا می‌رود، مسجدی وجود داشته که امروزه نشانی از آن باقی نمانده است.
[۱] جبل اِلال بعرفات، ابوزید، بکر بن عبدالله، ص۳۰۱.
در بیشتر متون تاریخی، اشاره‌ای به این مسجد به چشم نمی‌خورد؛ با این حال به نظر می‌رسد که این مسجد، منطبق بر مسجد کوچکی است که ابن جبیر به وجود آن در نزدیکی صخره‌ها و در سمت چپ خانه آدم، اشاره کرده است.
[۲] رحله ابن جبیر، ابن جبیر، محمد بن احمد، ص۱۵۲.



وجه تسمیه این بنا به مسجد «صخرات» آن بوده که در کف آن، صخره‌های بزرگی متصل به یکدیگر قرار داشته و گفته‌اند که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده است؛ اگرچه برخی نماز خواندن پیامبر(ص) را در این مسجد نپذیرفته‌اند.
[۳] مرآه الحرمین، رفعت پاشا، ابراهیم، ۱۳۴۴ق، ج۱، ص۴۵.



از جابر بن عبدالله انصاری درباره محل وقوف پیامبر خدا(ص) در عرفات روایت شده است زمانی که آن حضرت سوار بر مرکب خویش به موقف رسید، شکم شترش را به سوی صخره‌ها قرار داد؛ به گونه‌ای که راه افراد پیاده روبه‌رویش قرار گرفت و خود رو به سوی قبله نمود.
[۴] صحیح مسلم، مسلم بن حجاج نیشابوری، ج۲، ص۸۸۶.

در اخبار مورخان کهن، همچون فاکهی و ازرقی، محل وقوف پیامبر(ص) بر روی برآمدگی نابت ـ که متصل به جانب سمت چپ موقف و پشت سر محل وقوف امام قرار داشته، مقابل کوه الال و در راستای کوه مسلم، جایی‌که راه افراد پیاده بین دو برآمدگی نَبعه و نُبَیعه بوده ـ تعیین شده است.
[۵] اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ازرقی، محمد بن عبدالله، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۹۴؛ اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه، فاکهی، محمد بن اسحاق، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۷.


در روایات شیعه نیز محل وقوف پیامبر(ص) در سمت راست کوه رحمت تعیین شده است.
[۶] الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، ۱۴۰۱ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، ج۴، ص۴۶۳.
ابن جبیر محل موقف پیامبر(ص) را صخره‌ای در سمت چپ خانه آدم، مقابل قبله تعیین کرده است.
[۷] رحله ابن جبیر، ابن جبیر، محمد بن احمد، ص۱۵۲.


عیّاشی نیز محل آن را صخره‌های پهنی پایین موقف امام در روزه عرفه، که روی آنها محوطه‌ای شبیه مسجد ساخته شده، تعیین کرده است.
[۸] الرحله العیّاشیة، عیاشی، عبدالله بن محمد، ج۱، ص۳۸۹.
همچنین به نظر می‌رسد تعبیر «موقف مصطفی به عرفات نزدیکی کوه»، در «لطائف الاذکار» ابن مازه ناظر به همین محل است.
[۹] لطائف الاذکار للحُضّار والسُفّار، ابن مازه، محمدبن عمر، ۱۳۹۲ش، تصحیح: رسول جعفریان، ص۱۹۸.

به نظر می‌رسد که این مسجد بعدها به طور تقریبی در محل صخره‌ها و برآمدگی‌هایی که محل وقوف رسول‌الله(ص) بوده، یا در نقطه‌ای نزدیک آن ساخته شده است.


کُردی مسجد صخرات را چهاردیواری کوتاهی به ارتفاع نیم‌تنه انسان توصیف کرده که طول دیوار سمت قبله آن ۱۳ متر و ربع، و طول دیوار طرفین آن ۸ متر بوده است. دیواری در وسط مسجد نیز آن را به دو قسمت تقسیم می‌کند که زمین قسمت اول (غربی) کمی بالاتر از قسمت دوم است و محراب مسجد در این قسمت قرار دارد. کف مسجد در هر قسمت شامل چهار سنگ طبیعی بزرگ است که برای تراز شدن، با ماسه پوشیده شده است.
[۱۰] التاریخ القویم لمکه وبیت الله الکریم، کردی، محمدطاهر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۴۳.



۱. جبل اِلال بعرفات، ابوزید، بکر بن عبدالله، ص۳۰۱.
۲. رحله ابن جبیر، ابن جبیر، محمد بن احمد، ص۱۵۲.
۳. مرآه الحرمین، رفعت پاشا، ابراهیم، ۱۳۴۴ق، ج۱، ص۴۵.
۴. صحیح مسلم، مسلم بن حجاج نیشابوری، ج۲، ص۸۸۶.
۵. اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ازرقی، محمد بن عبدالله، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۹۴؛ اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه، فاکهی، محمد بن اسحاق، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۷.
۶. الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، ۱۴۰۱ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، ج۴، ص۴۶۳.
۷. رحله ابن جبیر، ابن جبیر، محمد بن احمد، ص۱۵۲.
۸. الرحله العیّاشیة، عیاشی، عبدالله بن محمد، ج۱، ص۳۸۹.
۹. لطائف الاذکار للحُضّار والسُفّار، ابن مازه، محمدبن عمر، ۱۳۹۲ش، تصحیح: رسول جعفریان، ص۱۹۸.
۱۰. التاریخ القویم لمکه وبیت الله الکریم، کردی، محمدطاهر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۴۳.



منبع: منابع()

{{برگرفتگی
|پیش از لینک =
|منبع = فصلنامه علمی ترویجی میقات حج، ش ۱۰۴.
|پس از لینک = بخش «عرفات و بناهای آن در گذر تاریخ»، ص۱۲۸،
| لینک = http://miqat.hajj.ir/article_۸۰۵۳۱.html
}}
صحیح مسلم، مسلم بن حجاج نیشابوری (م٢۶١ق)، به کوشش محمد سالم‌هاشم، اول، بیروت، دار الکتب العلمیه، ١۴١۵ق.
اخبار مکه وما جاء فیها من الآثار، ازرقی، محمدبن عبدالله، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م، تحقیق: رُشدی الصالح ملحس، مکه المکرمة، مطابع دار الثقافة، چاپ چهارم.
اخبار مکه فی قدیم الدهر وحدیثه، فاکهی، محمد بن اسحاق، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م، تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه المکرمة: مکتبه ومطبعه النهضه الحدیثة، چاپ اول.
رحله ابن جبیر، ابن جبیر، محمد بن احمد، بیروت: دار صادر.
الرحله العیّاشیة، عیاشی، عبدالله بن محمد، ۲۰۰۶م، تحقیق: سعید الفاضلی و سلیمان القرشی، ابوظبی، دار السویدی، چاپ اول.
الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، ۱۴۰۱ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، بیروت، دارصعب و دار التعارف، چاپ سوم.
لطائف الاذکار للحُضّار والسُفّار، ابن مازه، محمدبن عمر، ۱۳۹۲ش، تصحیح: رسول جعفریان، تهران، علم، چاپ اول.
مرآه الحرمین، رفعت پاشا، ابراهیم، ۱۳۴۴ق/ ۱۹۲۵م، القاهرة: مطبعه دار الکتب المصریة، چاپ اول.
جبل اِلال بعرفات، ابوزید، بکر بن عبدالله، تحقیقات تاریخیه وشرعیة»، العرب، سال۳۲، ش۵ و ۶.
منبع: پایان()




جعبه ابزار