• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مفضل بن محمد معرّی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





مفضل بن محمد معرّی (بعد ۳۷۰ ـ ۴۴۲ هـ.ق) فقیه، محدث، نحوی و ادیب حنفی مذهب بود.
او برای تحصیل و روایت حدیث به بغداد، سامرا و دمشق سفر کرد و شاگردانی چون ابوالقاسم نسیب داشت.
ایشان از حسن بن محمد فحّام، ابوعمر بن مهدی و دیگران حدیث شنید.
وی در قضاوت دمشق و بعلبک فعال بود و برخی وی را معتزلی یا شیعه دانسته‌اند.
آثار مهمش شامل اخبار النحاة، التنبیه و اللباب است.
وفات ایشان را سال‌های مختلفی از جمله ۴۴۲ (هجری قمری)، ۴۴۳ (هجری قمری) و حتی ۴۰۳ (هجری قمری) ذکر کرده‌اند.



ابوالمحاسن مفضل بن محمد بن مشعر معرّی تنوخی بصری بعد از سال ۳۷۰ (هجری قمری) در معره النعمان (شهری نزدیک حلب) متولد شد.
او استاد در قرائت، محدث، از فقهای حنفی مذهب، ادیب و نحوی بود.
وی برای فراگیری علوم و بیان حدیث، به بغداد، سرمن رای و دمشق سفر کرده است.
ایشان قضاوت دمشق و بعلبک را به عهده داشت.



ابوالمحاسن از ابومحمد حسن بن محمد فحّام، ابوعمر بن مهدی و دیگران حدیث شنید.


مفضل بن محمد از افرادی مانند ابوالقاسم نسیب از او حدیث شنیده‌اند.


تنوخی حنفی مذهب بود.
برخی از تاریخ‌نویسان او را به مذهب معتزلی و تشیع نسبت داده‌اند.


مفضل کتاب‌هایی تألیف کرده است، که آثار او عبارت‌اند از:
• اخبار النحاة؛
• التنبیه؛
• رسالة فی غسل الرجلین و وجوبه؛
• اللباب فی شرح تنبیه ابی‌اسحاق.


معرّی در سال ۴۴۲ (هجری قمری) یا ۴۴۳ (هجری قمری) در معرّه النعمان درگذشت.
برخی وفات او را ۴۰۳ (هجری قمری) یا ۴۰۴ (هجری قمری) ذکر کرده اند.
[۱۰۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۱۹۴.




۱. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۱.    
۲. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۳. ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۰۶.    
۴. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۵.    
۵. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۶. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۷. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۵۲.    
۸. قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۷۹.    
۹. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۶، ص۸۲.    
۱۰. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۴، ص۱۷۱.    
۱۱. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۱۰۷.    
۱۲. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۱۳. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۲۰۱.    
۱۴. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۲.    
۱۵. ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۰۷.    
۱۶. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۵.    
۱۷. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۱۸. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۱۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۵.    
۲۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۲۱. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۲۲. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۱.    
۲۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۲۴. ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۰۶.    
۲۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۵.    
۲۶. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۵۲.    
۲۷. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۲۸. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۲۹. ابن قطلوبغا،قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۰۶.    
۳۰. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۵.    
۳۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۳۲. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۳۳. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۲۰۱.    
۳۴. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۳۵. ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۰۷.    
۳۶. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۵.    
۳۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۳۸. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۳۹. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۱.    
۴۰. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۴۱. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۴۲. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۴۳. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۴۴. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۱.    
۴۵. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۴۶. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۶.    
۴۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۴۸. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۴۹. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۵۲.    
۵۰. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۵۱. ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۰۶.    
۵۲. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۶، ص۸۲.    
۵۳. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۴، ص۱۷۱.    
۵۴. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۱.    
۵۵. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۱.    
۵۶. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۵۷. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۵۸. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۱.    
۵۹. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۶۰. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۱.    
۶۱. قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۷۹.    
۶۲. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، ج۶، ص۸۲.    
۶۳. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۴، ص۱۷۱.    
۶۴. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۵۲.    
۶۵. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۱.    
۶۶. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۶، ص۸۲.    
۶۷. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۴، ص۱۷۱.    
۶۸. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۶۹. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۱.    
۷۰. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۷۱. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۷۲. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۷۳. قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۷۹.    
۷۴. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، ج۶، ص۸۲.    
۷۵. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۴، ص۱۷۱.    
۷۶. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۷۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۲۰۱.    
۷۸. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۲.    
۷۹. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۸۰. ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۰۷.    
۸۱. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۶.    
۸۲. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۸۳. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۸۴. ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۰۷.    
۸۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۶.    
۸۶. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۸۷. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۸۸. ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۰۷.    
۸۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۶.    
۹۰. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۶.    
۹۱. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۲.    
۹۲. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۹۳. ابن قطلوبغا، قاسم بن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۰۷.    
۹۴. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۵.    
۹۵. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۹۶. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۹۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۲۰۱.    
۹۸. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۹۹. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۶۰، ص۹۲.    
۱۰۰. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۱۰.    
۱۰۱. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۱۰۲. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۱۰۷.    
۱۰۳. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۲۰۱.    
۱۰۴. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۱۰۵. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۱۰۶. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۱۹۴.
۱۰۷. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۲۸۰.    
۱۰۸. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.    
۱۰۹. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۵، ص۵۲.    
۱۱۰. قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۱۷۹.    
۱۱۱. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۶، ص۸۲.    
۱۱۲. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۴، ص۱۷۱.    
۱۱۳. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص ۱۱۰۷.    
۱۱۴. ابن منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۱۹۲.    
۱۱۵. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۳۱۵.    
۱۱۶. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۱۹۴.
۱۱۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۰، ص۲۰۱.    



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «مفضل بن محمد معرّی»، ج۳، ص۳۸۶.






جعبه ابزار