منشأ استثمار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به
بهره‌کشی به ناحق از دیگران
استثمار می‌گویند.
خداوند انسان‌ها را جهت پیمودن مسیر تکاملی و عدم
طغیان و سرکشی، محتاج همدیگر
و دارای قوا و استعدادهای گوناگون آفریده‌است، زیرا یکسانی، ویرانی و رکود
و نابودی زندگی را در پی دارد.
این امر ضرورت بهره‌گیری و
استخدام متقابل انسان‌ها را قطعی و اجتناب‌ناپذیر می‌سازد:
«اَهُم یَقسِمونَ رَحمَتَ رَبِّکَ نَحنُ قَسَمنا بَینَهُم مَعیشَتَهُم فِی الحَیوةِ الدُّنیا و رَفَعنا بَعضَهُم فَوقَ بَعض دَرَجت لِیَتَّخِذَ بَعضُهُم بَعضًا سُخریًّا... = آیا آنان‌اند که
رحمت پروردگارت را قسمت می‌کنند؟ ما (وسائل) معاش آنان را در زندگی
دنیا میانشان تقسیم کرده‌ایم و برخی از آنان را از (نظر) درجات بالاتر از بعضی (دیگر) قرار داده‌ایم، تا بعضی از آن‌ها بعضی (دیگر) را در خدمت گیرند...».
بنابراین،
تسخیر و بهره‌کشی متقابل و عادلانه و در جهت صلاح و نظم جامعه
و ساختن
تمدن بشری امری فطری است
و مزایای همگانی تسخیر همگانی را ضروری می‌سازد.
از نظر
علامه طباطبایی ، اصل استخدام و بهره‌کشی متقابل به تشکیل
اجتماع تعاونی و
عدالت اجتماعی و رسیدن هر صاحب حقی به حق خود منتهی می‌شود
و این مصالحه دائمی که ضامن حفظ و ترقی جامعه و عدم تباهی آن است از فضل
خدا ناشی می‌شود:
«... لَولا دَفعُ اللّهِ النّاسَ بَعضَهُم بِبَعض لَفَسَدَتِ الاَرضُ و لکِنَّ اللّهَ ذو فَضل عَلَی‌العلَمین»
.
ولی چون اصل استخدام و بهره‌کشی، ریشه در طبیعت بشری دارد و
اضطرار او را به عدالت اجتماعی سوق داده‌است
هرگاه اضطرار منتفی شود و او بتواند بدون بهره‌دهی به دیگران، آنان را به خدمت گیرد چنین خواهد کرد و پدیده برده‌داری و نظایر آن گواه وجود چنین طبع سرکشی
است و همین روحیه استثماری موجب بهره‌کشی زورمندان از ضعیفان و پیدایش منازعه در میان انسان‌ها می‌شود
، از همین روی انسان در کلام الهی بسیار ستمکار و نادان: «اِنَّه کانَ ظَلومًا جَهولا»،
ناسپاس:«اِنَّ الاِنسنَ لَظَلومٌ کَفّار»،
طغیانگر و سرکش:«اِنَّ الاِنسنَ لَیَطغی • اَن رَءاهُ استَغنی»
و بسیار
حریص :«اِنَّ الاِنسنَ خُلِقَ هَلوعا»
خوانده‌شده‌است.
از سوی دیگر امکانات و
ثروت فراوان نیز زمینه استثمار و بهره‌کشی و
ستم را فراهم می‌سازد
:
«و لَو بَسَطَ اللّهُ الرِّزقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوا فِی الاَرضِ و لکِن یُنَزِّلُ بِقَدَر ما یَشاءُ اِنَّهُ بِعِبادِهِ خَبیرٌ‌بَصیر».
الاقتصاد الاسلامی؛ اقتصادنا؛ انقلاب تکاملی اسلام؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ ترتیب کتاب العین؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ تفسیر المراغی؛ تفسیر المنار؛ تفسیر من وحی القرآن؛ تفسیر نمونه؛ تهذیب الاحکام؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ رسالة‌الاسلام؛ غررالحکم و دررالکلم؛ الفرقان فی تفسیر القرآن؛ فرهنگ اصطلاحات معاصر؛ فرهنگ فارسی؛ فقه القرآن، راوندی؛ فی ظلال القرآن؛ کشف‌الاسرار و عدة الابرار؛ لسان‌العرب؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ معجم مقاییس‌اللغه؛ مفردات الفاظ القرآن؛ المیزان فی‌تفسیر‌القرآن.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «استثمار».
