• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

منظریه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منظریه manzariy(yy)e ، در گذشته روستا و امروزه محله‌ای واقع در منطقۀ ۱ شهرداری تهران.



منظریه احتمالاً به‌سبب وجود منظره‌های سرسبز و زیبای طبیعت آن منطقه، به این نام خوانده شده است.
[۱] «وجه تسمیه، منظریه و منظره‌های زیبا»، همشهری آنلاین ۲ (مش ).


روستای منظریه که در دورۀ قاجار آباد بود، در ابتدا به میرزا فتحعلی خان صاحب‌دیوان شیرازی (۱۲۳۶-۱۳۱۴ ق / ۱۸۲۱-۱۸۹۶ م)، داماد فتحعلی شاه و از رجال دورۀ قاجار، تعلق داشت؛ او پس از چندی این باغ را به سلطان مراد میرزا حسام‌السلطنه (۱۲۳۳- ۱۳۰۰ ق / ۱۸۱۸-۱۸۸۳ م) ــ پسـر سیزدهم عباس میرزا ولیعهد ــ از رجال دورۀ قاجار فروخت.
حسام‌السلطنه بعدها در همین باغ دختر بزرگ خود را نامزد کامران میرزا نایب‌السطنه، پسر سوم ناصرالدین شاه کرد.
[۲] اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، به کوشش ایرج افشار، ص۲۴۳، تهران، ۱۳۵۶ ش.
[۳] اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار، به کوشش ایرج افشار، ج۲، ص۴۶۷- ۴۶۸و ۵۳۵-۵۳۶، تهران، ۱۳۶۳ ش.
[۴] بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران، ج۳، ص۷۰، تهران، ۱۳۴۷ ش.
[۵] نظام‌السلطنۀ مافی، حسین‌قلی، خاطرات و اسناد، به کوشش معصومه نظام‌مافی و دیگران، ج۱، ص۱۶-۱۷، تهران، ۱۳۶۱ ش.
[۶] معتمدی، محسن، جغرافیای تـاریخی تهـران، ص۳۴۹، تهران، ۱۳۸۱ ش.
پس از درگذشت حسام‌السلطنه، دختر وی، عمارت موجود در باغ منظریه را ــ که در زمان چاپارباشی ویران شده بود
[۷] چاپارباشی، عبدالجلیل، «جغرافیای شمیران»، یغما، ص۵۵۲، تهران، ۱۳۴۵ ش، س ۱۹، شم‌ ۱۰.
ــ به ارث برد.

باغ منظریه از تفرجگاه‌های ناصرالدین شاه قاجار به شمار می‌آمده است. او همچنین (در ۱۲۸۳ ق / ۱۸۸۶ م) قصد داشت از منظریه تا سواحل دریای خزر جاده‌ای احداث کند؛ اما این کار به صورت نیمه‌کاره رها شد. امروزه در مسیر کلک‌چال، نشانه‌هایی از این جاده بر جای مانده است.
[۸] اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، به کوشش ایرج افشار، ص ۱۹۴-۱۹۵و ۱۹۷، تهران، ۱۳۵۶ ش.
[۹] اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار، به کوشش ایرج افشار، ج۱، ص۱۱۴، تهران، ۱۳۶۳ ش.


باغ منظریه پس از انقراض حکومت قاجار به تملک دولت درآمد و در ۱۳۱۲ ش با نام ((انجمن ملی تربیت بدنی)) برای انجام‌دادنِ فعالیت‌های ورزشی به وزارت فرهنگ واگذار، و به دو قسمتِ ساختمان متعلق به وزارت فرهنگ و ساختمان تربیت بدنی تقسیم شد. در آن زمان، ادارۀ تربیت بدنی با موافقت وزارت فرهنگ، مسئولیت استخر باغ و آموزش شنا به دانش‌آموزان را بر عهده گرفت.
[۱۰] ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، ج۲، ص۷۶۵-۷۶۷، تهران، ۱۳۷۱ ش.

چندی بعد شعبه‌هایی از انجمن ملی تربیت بدنی در شهرهای دیگر نیز تأسیس شد و خدمات مهمی ازجمله تربیت معلم ورزش و مربی پیشاهنگی، آموزش و ترویج انواع ورزش‌ها را انجام داد که ازجملۀ آن‌ها تشکیل اردوهای پیشاهنگی در منظریه بود.
[۱۱] صدیق، عیسى، یادگار عمر، ج۲، ص۱۶۸-۱۷۲، تهران، ۱۳۵۴ ش.
[۱۲] طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، ص۱۷۶، تهران، ۱۳۸۷ ش.


امروزه (۱۳۸۷ ش) این مجموعه با عنوان ((اردوگاه تربیت بدنی شهید باهنر)) در اختیار وزارت آموزش و پرورش شهر تهران قرار دارد و اردوگاه‌های آن معمولاً در تابستان‌ها محل برگزاری اردوهای مختلف تربیتی دانش‌آموزان است.
[۱۳] «وجه تسمیه، منظریه و منظره‌های زیبا»، همشهری آنلاین ۲ (مش ).
[۱۴] «منظریـه»، کتـاب اول (مش ).
این اردوگاه دارای امکانات فرهنگی و ورزشی، و خدمات رفاهی است و استفاده از آن برای دانش‌آموزان در تمام روزهای سال امکان‌پذیر است.
[۱۵] «با تنفس در باغ منظریه، ریه‌های خود را تحویل بگیـرید»، همشهری آنلاین (مش ).


در گذشته، قنات‌های بسیاری در محله‌های پایین منظریه ازجمله حصاربوعلی، فرمانیه، کامرانیه و نیاوران از باغ منظریه سرچشمه می‌گرفتند. آب مورد نیاز این روستا نیز از طریق یک رشته قنات اصلی واقع در دره انگلا تأمین می‌شد.

بِه و ازگیل از مهم‌ترین محصولات آن به شمار می‌رفت.
[۱۶] ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، ج۲، ص۷۶۵، تهران، ۱۳۷۱ ش.
[۱۷] طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، ص۱۷۶، تهران، ۱۳۸۷ ش.


در سرشماری ۱۳۳۵ ش، جمعیت روستای منظریه ۱۴۴ تن ذکر شده است.
[۱۸] گزارش مشروح حوزۀ سرشماری تهران، وزارت کشور، ص۷، ۱۳۳۷ ش.


روستای منظریه در جریان توسعۀ شهرنشینی تهران به این شهر ضمیمه شد و امروزه ازجملۀ محله‌های شمال شهر تهران به شمار می‌رود. محلۀ منظریه از شمال به کوه توچال و بوستان جمشیدیه، از جنوب به محله نیاوران، از غرب به محله‌های حصارک و جماران، و از شرق به محلۀ جمال‌آباد محدود است.
[۱۹] محمودیان، علی‌اکبر و دیگران، اطلس شهرستان شمیران، ص۲۰، تهران، ۱۳۸۱ ش.
[۲۰] طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، ص۱۷۶، تهران، ۱۳۸۷ ش.


۱. ↑ «وجه تسمیه، منظریه و منظره‌های زیبا»، همشهری آنلاین ۲ (مش ).
۲. ↑ اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، به کوشش ایرج افشار، ص۲۴۳، تهران، ۱۳۵۶ ش.
۳. ↑ اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار، به کوشش ایرج افشار، ج۲، ص۴۶۷- ۴۶۸و ۵۳۵-۵۳۶، تهران، ۱۳۶۳ ش.
۴. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران، ج۳، ص۷۰، تهران، ۱۳۴۷ ش.
۵. ↑ نظام‌السلطنۀ مافی، حسین‌قلی، خاطرات و اسناد، به کوشش معصومه نظام‌مافی و دیگران، ج۱، ص۱۶-۱۷، تهران، ۱۳۶۱ ش.
۶. ↑ معتمدی، محسن، جغرافیای تـاریخی تهـران، ص۳۴۹، تهران، ۱۳۸۱ ش.
۷. ↑ چاپارباشی، عبدالجلیل، «جغرافیای شمیران»، یغما، ص۵۵۲، تهران، ۱۳۴۵ ش، س ۱۹، شم‌ ۱۰.
۸. ↑ اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، به کوشش ایرج افشار، ص ۱۹۴-۱۹۵و ۱۹۷، تهران، ۱۳۵۶ ش.
۹. ↑ اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار، به کوشش ایرج افشار، ج۱، ص۱۱۴، تهران، ۱۳۶۳ ش.
۱۰. ↑ ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، ج۲، ص۷۶۵-۷۶۷، تهران، ۱۳۷۱ ش.
۱۱. ↑ صدیق، عیسى، یادگار عمر، ج۲، ص۱۶۸-۱۷۲، تهران، ۱۳۵۴ ش.
۱۲. ↑ طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، ص۱۷۶، تهران، ۱۳۸۷ ش.
۱۳. ↑ «وجه تسمیه، منظریه و منظره‌های زیبا»، همشهری آنلاین ۲ (مش ).
۱۴. ↑ «منظریـه»، کتـاب اول (مش ).
۱۵. ↑ «با تنفس در باغ منظریه، ریه‌های خود را تحویل بگیـرید»، همشهری آنلاین (مش ).
۱۶. ↑ ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، ج۲، ص۷۶۵، تهران، ۱۳۷۱ ش.
۱۷. ↑ طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، ص۱۷۶، تهران، ۱۳۸۷ ش.
۱۸. ↑ گزارش مشروح حوزۀ سرشماری تهران، وزارت کشور، ص۷، ۱۳۳۷ ش.
۱۹. ↑ محمودیان، علی‌اکبر و دیگران، اطلس شهرستان شمیران، ص۲۰، تهران، ۱۳۸۱ ش.
۲۰. ↑ طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران ۱۰۰، ویژه‌نامۀ صدسالگی شهرداری تهران، ص۱۷۶، تهران، ۱۳۸۷ ش.


• موسوی‌زاده، حسن، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «منظریه»، ص۱۵۴۸.    


رده‌های این صفحه : محله های تهران
جعبه ابزار