• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

موسی بن اسماعیل تبوذکی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تَبوذَکی، موسی بن اسماعیل، ابوسلمة مِنقَری، عالم و محدّث بصری در قرن دوم و سوم می‌باشد.


سبب شهرت وی را به تبوذکی، فروشندگی کود یا محتوای شکم مرغان، یا سکونت وی در محله تبوذک دانسته‌اند.
[۱] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۴۷.
[۲] محمدبن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۳۹۵، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بی‌تا).


تاریخ دقیق ولادت تبوذکی دانسته نیست؛ تنها می‌دانیم که در اوایل خلافت ابوجعفر منصور عباسی (۱۳۶ـ ۱۵۸) متولد شده و با توجه به این‌که بصری خوانده شده، احتمالاً در بصره زندگی می‌کرده است.
از زندگی او اطلاعی در دست نیست، جز آن‌که از سال ۱۶۰ به استماع حدیث پرداخته و از مشایخ بزرگی که بیشتر اتباع تابعین بوده‌اند، حدیث شنیده است.

وی مشایخ متعددی داشته که برخی از آنان عبارت‌اند از: جریربن حازم ، حَمّادبن سلمه ، مبارک بن فضاله ،عبدالعزیزبن ماجِشون ، قاسم بن فضل و مهدی بن میمون می‌باشد.
[۳] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۳۶۱، ج ۱۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
[۴] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۴۷.
[۵] ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۵۲.

بسیاری از محدّثان بعدی، بی‌واسطه یا باواسطه از راویان تبوذکی بوده‌اند؛ ابوزُرعه و بسیاری دیگر با واسطه از وی روایت کرده‌اند.
[۶] محمدبن اسماعیل بخاری جعفی، التّاریخ الصّغیر، چاپ محمودابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.


تعداد احادیثی را که تبوذکی گردآورده، ۰۰۰، ۳۵ ثبت کرده‌اند.
[۷] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.


رجال نویسان و اصحاب جرح و تعدیل بر وثاقت و امانت تبوذکی در نقل احادیث تأکید داشته و با الفاظی چون ثقه، امین و صدوق وی را ستوده‌اند.
[۸] ابن سعد، طبقات ابن سعد، ج۷، قسم ۲، ص۵۶.
[۹] عبدالحسین امینی، الغدیرفی الکتاب و السنة و الادب، ج۱، ص۸۷، ج ۱، بیروت ۱۳۸۷/ ۱۹۶۷.
[۱۰] ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۹، ص۱۶۰، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ ۱۹۸۳.


تبوذکی در ۲۲۳ در بصره درگذشت.
[۱۱] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۴۷.
[۱۲] محمدبن اسماعیل بخاری جعفی، التّاریخ الصّغیر، ج۲، ص۳۲۰، چاپ محمودابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.


(۱) ابن حبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ ۱۹۸۳.
(۲) ابن سعد، طبقات ابن سعد.
(۳) ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب.
(۴) عبدالحسین امینی، الغدیرفی الکتاب و السنة و الادب، ج ۱، بیروت ۱۳۸۷/ ۱۹۶۷.
(۵) محمدبن اسماعیل بخاری جعفی، التّاریخ الصّغیر، چاپ محمودابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۶) محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
(۷) محمدبن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بی‌تا).
(۸) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب.

۱. ↑ عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۴۷.
۲. ↑ محمدبن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۳۹۵، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بی‌تا).
۳. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۳۶۱، ج ۱۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
۴. ↑ عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۴۷.
۵. ↑ ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۵۲.
۶. ↑ محمدبن اسماعیل بخاری جعفی، التّاریخ الصّغیر، چاپ محمودابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۷. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
۸. ↑ ابن سعد، طبقات ابن سعد، ج۷، قسم ۲، ص۵۶.
۹. ↑ عبدالحسین امینی، الغدیرفی الکتاب و السنة و الادب، ج۱، ص۸۷، ج ۱، بیروت ۱۳۸۷/ ۱۹۶۷.
۱۰. ↑ ابن حبّان، کتاب الثقات، ج۹، ص۱۶۰، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ ۱۹۸۳.
۱۱. ↑ عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۴۴۷.
۱۲. ↑ محمدبن اسماعیل بخاری جعفی، التّاریخ الصّغیر، ج۲، ص۳۲۰، چاپ محمودابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.


//lib. eshia. ir/۲۳۰۱۹/۱/۳۲۵۶/ دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «موسی بن اسماعیل تبوذکی»، شماره۳۲۵۶.    



جعبه ابزار