مَوْضِعِ الرِّسالَةِ (زیارت جامعه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وَ مَوْضِعِ الرِّسالَةِ
ترجمه:و جايگاه رسالت
(و جایگاه رسالت) عبارتی است که در زیارت جامعه کبیره به‌عنوان یکی از اوصاف امامان شیعه آمده است. این ویژگی بیانگر پیوند ویژه امامان با مقام رسالت الهی است که فراتر از انتساب نسبی به پیامبر اکرم تفسیر شده است.
•
مَوضِع: اسم مکان، به معنای محل و جا.
•
الرِّسالة: پیام، پیامبری، ابلاغ.
جايگاه رسالت ، ويژگى ديگرى براى امامان عليهم السلام است و از آن جا كه به عنوان ويژگى آنان در «زيارت جامعه» آمده است ، معنايى فراتر از انتساب به پيامبر صلى الله عليه و آله دارد كه بايد بررسى شود .
نبوّت و رسالت ، واژگانى هستند كه براى پيامبران الهى استفاده مى شوند ، امّا همپوشى كاملى ندارند ؛ زيرا «نبى» ، از جانب حق ، خبر مى دهد ، امّا وظيفه ابلاغ به مردمان را ندارد ؛ ولى «رسول» ، پيامبرى است كه از جانب حق ، سخن مى گويد و سخن حق را به جامعه بشر ، منتقل مى نمايد . بنا بر اين ، مقام رسالت ، از نبوّت برتر است . در اين عبارت ، امامان عليهم السلام در جايگاه رسالت الهى معرّفى شده اند . اكنون سؤالى كه فرا روى ماست ، اين كه آيا رسالت امامان ، همان رسالت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله است ، يا آن كه نوع رسالت پيامبر صلى الله عليه و آله با رسالت ائمّه ، متفاوت است ؟ بررسى انواع رسالت ، پاسخى به اين پرسش است .
۱ .
رسالت ابلاغ وحىبالاترين مرتبه رسالت ، ارتباط بى واسطه با مبدأ وحى و يا به وسيله فرشته و ابلاغ دستورهاى الهى است . چنين رسالتى ، ويژه پيامبران اولو العزم و سرآمدِ آنان ، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله است . پيامبر ، آنچه را از حق تعالى مى شنود ، به مردمان مى رساند .
۲ .
رسالت خاصّ تبيين وحىمعناى ديگر رسالت ، رسالت خاصّ تبيين وحى است كه در چنين رسالتى ، افراد ويژه اى كه خداوند متعال معيّن كرده است ، به دستور پيامبر ، وحى الهى را براى مردم ، بازگو مى كنند . آنان ، با دريافت و فهم پيام هاى الهى ، واسطه ميان پيامبر و مردم هستند .
۳ .
رسالت عامّ ابلاغ وحىاين رسالت ، وظيفه همه كسانى است كه پيام هاى الهى را از طريق اوّل و يا دوم ، دريافت كرده اند . اين سخن پيامبر صلى الله عليه و آله كه در ماجراى غدير روايت شده ، ناظر بر نوع سوم رسالت است كه :
«فَليَبلُغِ الشّاهِدُ مِنكُم الغائِبَ» . <
هر كه از شما حاضر است ، بايد به غايبان برساند .
همان گونه كه گذشت ، اهل بيت عليهم السلام از جانب خداوند متعال و پيامبر او ، سخن مى گويند و بر اين اساس ، آنان ، ترجمان وحى الهى اند ، چنان كه امام رضا عليه السلام ، طبق نقلى ، مى فرمايد :
«إنّا عَنِ اللّه ِ و عَن رَسُولِهِ نُحَدِّثُ ، وَ لا نَقولُ : قالَ فُلانٌ وَ فُلانٌ ، فَيَتَناقَضَ كَلامُنا ، إنَّ كَلامَ آخِرِنا مِثلُ كَلامِ أوَّلِنا وَ كَلامَ أوَّلِنا مُصادِقٌ لِكَلامِ آخِرِنا».
ما از خدا و فرستاده اش سخن مى گوييم و نمى گوييم : «فلان كس و فلانى گفت» تا كلام ما ما از خدا و فرستاده اش سخن مى گوييم و نمى گوييم : «فلان كس و فلانى گفت» تا كلام ما متناقض شود . سخن آخر ما ، مانند سخن اوّل ماست و سخن اوّلين ما ، تصديق كننده سخن آخرينِ ماست . اين حديث امام رضا عليه السلام ، جايگاه رسالت را نشان مى دهد كه سخن تمام امامان ، از وحى سرچشمه مى گيرد و بنا بر اين ، تناقضى در گفتار آنان ، ديده نمى شود . «موضع الرسالة» نيز به همين مقام رسالت كه واسطه ميان پيامبر و مردم است ، اشاره دارد ؛ زيرا برخى پيام هاى الهى را تنها اهل بيت عليهم السلام بايد ابلاغ نمايند و ديگرى را چنين مقامى نشايد . ابلاغ آيات اوّل سوره برائت، ادّعاى ما را ثابت مى كند . چنين برداشتى از مفهوم رسالت ، بيانگر آن است كه رسالت ، مفاهيم متعدّدى دارد و رسالت و نبوّتى كه با ارتحال پيامبر صلى الله عليه و آله از جهان رخت بربست ، با پيام رسانى امامان ، متمايز است .
آن گاه كه آيات «
(بَرَآءَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى الَّذِينَ عَـهَدتُّم مِّنَ الْمُشْرِكِينَ)؛
اين ، [
اعلام ] بيزارى است از جانب خدا و فرستاده او ، به سوى آن كسانى از مشركان كه با آنان ، پيمان بسته ايد» ، نازل شد ، پيامبر صلى الله عليه و آله ، ابو بكر را به سوى مكّه گسيل كرد تا پيام بيزارى خدا و پيامبرش را به مشركان برساند ؛ امّا ناگاه ، بر پيامبر صلى الله عليه و آله چنين پيام فرستاده شد كه
«لا يُؤَدّى عَنكَ إلّا أنتَ أو رَجُلٌ مِنكَ» .
[
پيام را ] از جانب تو ، جز خودت يا مردى از [
خاندان ] تو نرساند . و بدين سان ، پيامبر خدا ، ابو بكر را از نيمه راه ، باز گرداند و امير مؤمنان على عليه السلام مأموريت يافت تا پيام الهى را براى مشركان ، باز خوانَد و در برابر دلْ ناخوشى ابو بكر ، به او فرمود كه جبرئيل عليه السلام بر ايشان نازل شده و به چنين كارى ، فرمان داده است .
نكته قابل توّجه ، آن كه اين سخن ، مطلق است و شامل حكم اعلان برائت و هر حكم الهى ديگرى مى شود كه نيازمند ابلاغ پيامبر صلى الله عليه و آله و يا شخصى همانند اوست . به سخن ديگر ، احكام الهى اى كه به مردم ابلاغ نشده ، يا بايد توسّط خود پيامبر صلى الله عليه و آله ابلاغ شود يا توسّط اهل بيت ايشان ، و شخص سومى حق ندارد تا مبلّغ ابتدايى احكام الهى باشد . اين ، فضيلتى بس بزرگ براى اهل بيت عليهم السلام است كه عبارت «موضع الرسالة ؛ جايگاه رسالت» را به اين معنا مى توان حمل كرد .
علّامه مجلسى رحمه الله براى جمله «
«موضع الرسالة»» ، دو معنا ذكر كرده است : يكى اين كه اهل بيت عليهم السلام ، گنجينه علم همه پيامبران هستند ؛ و ديگر اين كه اهل بيت عليهم السلام در جايگاهى قرار دارند كه پيامبر صلى الله عليه و آله هم در آن جايگاه ، قرار دارد . البته ايشان ، معناى اوّل را ترجيح مى دهد .
گفتنى است كه معناى اوّل ، از ديگر عبارات «زيارت جامعه» ، مانند : «خزّان العلم» و يا «عندكم مَا نزلت به رُسُله وَ هَبطت بِهِ ملائكته» نيز استفاده مى شود ؛ ليكن معنايى كه ذكر شد ، در اين قسمت از اين زيارت نورانى ، بهتر به نظر مى رسد .
محمدی ری شهری، محمد،تفسیر قرآن ناطق،صص۵۱-۵۴
