میرزاعلی اصغر شیخ‌الاسلام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شیخ الاسلام، میرزا علی اصغر
از علمای منتفذ و مبارز ایران در قرن سیزدهم هجری. وی در ۱۱۶۴ یا ۱۱۸۲ ق ـ به حسب اختلاف روایات ـ به دنیا آمد. پدرش میرزا محمدتقی از علمای آذربایجان بود و خود نیز از زمره علمای شیخیه محسوب می شد.
به نوشته اعتمادالسلطنه، میرزاعلی اصغر «از علمای طراز اول و منتفذ آذربایجان … و در دستگاه ولیعهد بسیار مقرب بود… مردی باسخاوت و گشاده دست و با توجه نسبت به فقرا و درماندگان بود». در ۱۲۴۳ ق که سپاه روسیه به تبریز آمد و آن شهر بی دفاع را تصرف کرد، وی به مخالفت برخاست و بر اثر آن چند روز توسط سپاه روس زندانی شد، از اینرو مورد احترام و اعتماد دولت و عموم مردم قرار گرفت. عباس میرزا نایب السلطنه نیز وی را شیخ الاسلام آذربایجان نمود و او سال ها با قدرت و نفوذ فراوان آن سمت را عهده دار بود. در ۱۲۶۳ ق وی به همراه گروه دیگری از علمای شیخی و اصولی تبریز در جلسة مناظره با باب شرکت داشت و نیز سه سال بعد از جمله علمایی بود که فتوا به قتل او داد.
به گفته نادر میرزا در تاریخ و جغرافی درالسلطنه تبریز، وی از دیوان اعلی،لقب «شیخ الاسلام آذربایجان» داشت و خانة او بست خلافکاران بود. در آغاز صدارت امیرکبیر غائله ای در شهر تبریز روی داد که میرزا علی اصغر و فرزندش میرزا ابوالقاسم ـ که فردی ماجراجو بود ـ از محرکان اصلی آن بودند.
به دستور امیرکبیر آنان تحت الحفظ روانه تهران شدند. شیخ الاسلام آزاد بود اما فرزندش تحت نظر قرار داشت. پس از قتل آن دو آزاد شدند و به تبریز بازگشتند. در ۱۲۷۳ ق که انگلستان به بوشهر حمله کرد و آن شهر را به اشغال خود درآورد، وی و حاج میرزا محمدباقر مجتهد و امام جمعه تبریز از جمله نخستین علمای ایران بودند که اعلام جهاد نمودند و در نامه ای به شاه آمادگی خود و پانزده هزار نفر از داوطلبان آذربایجانی را برای جنگ با نیروهای انگلیسی اعلام کردند.
وی در ۲۴ ربیع الاول ۱۲۷۸ ق در گذشت و در کربلا دفن شد.
منابع: تاریخ روضه الصفا فی سیره الانبیاؤ و الملوک و الخلفا، ۷۳۱:۱۰، تاریخ جغرافیای دارالسلطنه تبریز، ۱۶۱، ۳۱۲، ۳۱۳؛ روزنامه وقایع اتفاقیه، ۲۰۶۰:۳، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲، ۱۳ و ۱۴ هجری، ۴۲۵:۲، ۴۲۶؛ المآثر و الآثار، ۲: ۷۶۸۷-۷۶۹؛ مکارم الآثار، ۲۲۲۵:۶، ۲۲۲۶؛ ناسخ التواریخ: سلاطین قاجاریه، ۱۴۰۷:۳٫
