میل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَيْل (به فتح میم و سکون یاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای عدول از وسط به يك طرف است. از مشتقات این ماده
اِسْتِمالت (به کسر الف و سکون سین) به معنى ميل و طلب عطا و
مَیّال (به فتح میم و تشدید یاء) به معنای بسيار ستمگر می‌باشد.
مَیْل به معنای عدول از وسط به يك طرف، در جور و
ستم نيز به كار می‌رود.
در مطلق مَيْل مواردى از آن در
نهج البلاغه آمده است، چنان‌كه امام (صلوات‌الله‌علیه) فرموده است:
«افْتَرَقُوا بَعْدَ أُلْفَتِهِمْ وَتَشَتَّتُوا عَنْ أَصْلِهِمْ، فَمِنْهُمْ آخِذٌ بِغُصْن أَيْنَما مَالَ مَالَ، مَعَهُ» (پس از همبستگى و
اتّحاد پراكنده شدند و از اصل خويش تشتّت يافتند؛ گروهى دست به شاخه‌اى زده‌اند ... و به هر كجا آن شاخه متمايل شد، همراهش رفتند.)
(شرح‌های خطبه:
)
ابن‌ميثم مى‌گويد: اين سخن اشاره به اصحاب آن حضرت است كه به صورت
خوارج و غير آن درآمدند، منظور از «غصن» وصى آن حضرت مى‌باشد يعنى بعد از اجتماع‌شان متفرّق شدند و از امام‌شان پراكنده گشتند، گروهى از آنها با وصّى من خواهند بود، او به هر طرف ميل كند با او ميل خواهند كرد.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خلافت خود فرموده‌اند:
«قَصَغی رَجُلُ مِنْهُمْ لِضِغْنِه وَمَالَ الاْخَرُ لِصِهْرهِ مَعَ هَن وَهَن.» يعنى: در شوراى شش نفرى، « مردى از من كنار كشيد، از من ميل كرد به دیگری و منحرف شد با فلان و فلان.»
(شرح‌های خطبه:
)
امام (صلوات‌الله‌علیه) در مقام ملامت ياران فرموده است:
«وَمَاأَنْتُمْ بِرُكْن يُمَالُ بِكُمْ، وَلاَ زَوَافِرُ، عِزٍّ يُفْتَقَرُ إِلَيْكُمْ.» «شما ستون قابل اعتمادى نيستند كه با شما به طرف دشمن رفته شود، و بناهاى عزتى نيستيد كه مورد احتياج واقع شويد.»
(شرح‌های خطبه:
)
اِسْتِمالت به معنى ميل و طلب عطا است.
«وَلاَ يَسْتَمِيلُهُ إِغْرَاءٌ» «قاضى‌ای كه تشويق ديگران او را منحرف نكند.»
(شرح‌های نامه:
)
«
مَيّال» به معنای بسيار ستمگر كه در «ذيل» گذشت.
در اشاره به آمدن
حجّاج بن يوسف فرموده:
«أَمَا وَاللهِ، لَيُسَلَّطَنَّ عَلَيْكُمْ غُلاَمُ ثَقِيف الذَّيَّالُ الْمَيَّالُ» (به خدا سوگند پسركى از طايفه
«بنى ثقيف» كه هوس‌باز و متكبّر است، بر شما مسلّط مى‌شود.)
(شرح‌های خطبه:
)
•
قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «میل»، ج۲، ص۱۰۰۴-۱۰۰۳.
