نسبت ایقاعی خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نسبت ايقاعى به مفاد هيئت مركّب تام حاكى از ايقاع نسبت اطلاق می‌شود.
نسبت ايقاعى، مقابل نسبت وقوعى بوده و به نسبتى گفته مى‌شود كه به محض انشا، در خارج محقق گردد.
مدلول هيئت در مركبات تام و ناقص، نسب تام و روابط هنيى است كه در ميان مفاهيم وجود دارد و اين هيئت‌ها حاكى از آن‌ها مى‌باشد.
تفاوت نسبت موجود در مركبات تام با نسبت موجود در مركبات ناقص اين است كه در جمله‌ها و مركبات تام، هيئت از ايقاع نسبت حكايت مى‌نمايد؛ بر خلاف مركبات ناقص كه هيئت در آن‌ها از وقوع نسبت حكايت مى‌كند؛
به بيان ديگر در نسبت و روابط، دو حيثيت تصور مى‌شود:
۱. حيثيت ايقاع نسبت؛ يعنى خروج آن از عدم به وجود(معناى مصدرى)؛
۲. حيثيت وقوع نسبت؛ يعنى ثبوت و استمرار وجود آن(معناى اسم مصدرى) بدون نظر به ايقاع نسبت حيثيت اول (نسبت ايقاعى) محكى مركبات تام (اسمى يا فعلى) و حيثيت دوم(نسبت وقوعى) محكى مركبات ناقص است.
از آن جا كه نسبت ايقاعى در رتبه قبل از نسبت وقوعى و مقدمه آن است زيرا وجود، فرع ايجاد و وقوع، مؤخر از ايقاع است در نتيجه، قضاياى ناقص تقييدى در رتبه متأخر از قضاياى تام قرار داشته و نتيجه آن است. بر اساس اين، در بين علما مشهور است كه: «انّ الاوصاف قبل العلم بها اخبار و الاخبار بعد العلم بها اوصاف».
نسبت ايقاعى در برخى كتاب‌هاى اصولى مترادف با نسبت موجود در جمله‌هاى انشايى به كار رفته است، در حالى كه نسبت ايقاعى در اين جا جمله‌هاى تام خبرى را نيز شامل مى‌شود.(۱)(۲)(۳)
(۱) نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج۱، ص۱۳۰.
(۲) عراقى، ضياء الدين، نهاية الافكار، ج۱، ص۵۵_۵۴.
(۳) عراقى، ضياء الدين، نهاية الافكار، ج۱، ص۳۷۴.
