• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نسم (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: تغیر.


نَسْم (به فتح نون وسکون سین) از واژگان نهج البلاغه به معنای تحرک و تغير است.
نَسَمَه (به فتح نون، سین و میم) به معنای انسان است.
جمع آن به صورت نَسَم (به فتح نون و سین) و نَسَمات (به فتح نون و سین) آمده است.
این کلمه هفت بار در نهج‌ البلاغه آمده است.



نَسْم: (مثل عقل) تحرک و تغير است.
نَسَمَه (مثل طلبه) به معنای انسان است.
جمع آن به صورت نَسَم (مثل شرف) و نَسَمات (به فتح نون و سین) آمده است.


به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - خطبه ۳

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) فرموده: «أَما وَ الَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ، وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ، لَوْلاَ حُضورُ الْحاضِرِ ... لاََلقَيْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِها...» «قسم به خدایى كه دانه را شكافت و انسان را آفريد، اگر حضور بيعت كنندگان نبود، افسار شتر خلافت را به گردنش مى‌انداختم.» (شرح‌های خطبه: )

۲.۲ - خطبه ۲۲۱

حضرت درباره عباد الله الصالحین فرموده: «فِي مَقْعَد [مقام] اطَّلَعَ اللهُ عَلَيْهِمْ فيهِ، فَرَضِيَ سَعْيَهُمْ، وَ حَمِدَ مَقامَهُمْ، يَتَنَسَّمونَ بِدُعائِهِ رَوْحَ التَّجاوُزِ» (مقامى كه خداوند به آن نظر رحمت انداخته آنها را مى‌نگرد، از سعى و كوشش آنان راضى و موقعيّتشان را مى‌ستايد. با دعا و نيايش به درگاه خداوند آرامش، عفو و گذشت مى‌طلبند، اينان گروگانان نيازمندى به فضل و كرم او و اسيران تواضع و فروتنى به عظمت و بزرگوارى او هستند.) (شرح‌های خطبه: )
تنسّم از باب تفعل به معنى بویيدن آمده است.
روح به فتح اوّل به معنى نسيم است، يعنى با خواندن خدا نسيم مغفرت را استشمام مى‌كنند.


۲.۳ - خطبه ۱۲۴

حضرت علی (علیه‌السلام) درباره اهل شام فرموده: «إِنَّهُمْ لَنْ يَزولوا عَنْ مَواقِفِهمْ دُونَ طَعْن دِراك يَخْرُجُ مِنْهُ النَّسيمُ» «يعنى آن‌ها از مواضع خود عقب نروند بدون نيزه زدن پى در پى كه از سوراخ و زخم آن‌ها نسيم از اين سو به آن سو رود.» (شرح‌های خطبه: )
نسيم به معنای باد ملايم است. در لغت آمده: اوّل هر باد است قبل از شدت يافتن.
دراک به معنای پى‌ در پى است.


۲.۴ - خطبه ۱۱۰

حضرت درباره مرگ و مردم فرموده است:«بَلْ أَرْهَقَتْهُمْ بَالْفَوادِحِ.... وَ وَطِئَتْهُمْ بالْمَناسِمِ وَ أَعانَتْ عَلَيْهِمْ رَيْبَ الْمَنونِ» «يعنى احاطه كرده آنها را با حوادث سنگين و پايمال كرده آن‌ها را با سمّ‌ها.» (شرح‌های خطبه: )
«منسم» مثل مسجد ناخن شتر است. «مقدّم خفّ البعير او الخفّ»
اگر قوادح با قاف باشد جمع قادح به معنى كرم دندان و كرم زراعت است و اگر با «فاء» باشد چيزهاى سنگين است.

این کلمه هفت بار در نهج‌ البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۳۲.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۵.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۱۷۵.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۳۹۷.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۶، خطبه ۳.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۳۱، خطبه ۳.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۰، خطبه ۳.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱، خطبه ۳.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۴.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۲۹.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۳۹۸.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۱۱.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۲.    
۱۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۴۸، خطبه ۲۲۱.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۳۹، خطبه ۲۱۷.    
۱۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۴۳، خطبه ۲۲۲.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۳۷، خطبه ۲۲۲.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۲۵.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۳۶.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۸، ص۳۶۲.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۶۳.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۷۷.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه ۱۲۴.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۶، خطبه ۱۲۰.    
۲۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۸۱، خطبه ۱۲۴.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۹، خطبه ۱۲۴.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۵.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۹.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۵، ص۲۷۵.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۶۴.    
۳۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۷.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۵۶، خطبه ۱۱۰.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۲۱۸، خطبه ۱۰۹.    
۳۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۶۶، خطبه ۱۰۹.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۴۵، خطبه ۱۱۱.    
۳۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۴۸.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۵۴.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۵، ص۴۰.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۲۳.    
۴۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۲۷.    
۴۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۶، خطبه ۳.    
۴۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون ص۵۴۸، خطبه ۲۲۱.    
۴۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه ۱۲۴.    
۴۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۵۶، خطبه ۱۱۰.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نسم»، ج۲، ص۱۰۳۲.    






جعبه ابزار