نصح (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَصْح (به فتح نون و سکون صاد) از
واژگان قرآن کریم به معنای خالص شدن و خالص کردن است و
نُصْح (به ضم نون و سکون صاد) به معنی
نصیحت و
اخلاص می‌باشد. از مشتقات این واژه در
آیات قرآن نَصوح (به فتح نون) به معنای فاعل و نصیحت کننده است و
توبه نصوح آنست که شخص را
نصیحت می‌کند دیگر به
گناه باز نگردد.
نَصْح و
نُصْح:
(بر وزن فَلْس) به معنی خالص شدن و خالص کردن است؛ «نَصَحَ الشّی‌ء نَصْحاً»؛ ایضا گویند: «نَصَحَ العسل» یعنی
عسل را صاف و خالص کرد، در
نهایه گوید: نَصْح در لغت به معنی خلوص است.
نُصْح به معنی
اخلاص می‌باشد. در
مجمع فرموده: «النُّصْحُ اخلاص العمل من الغشّ».
در
اقرب الموارد آمده: «نَصَحَهُ نَصْحاً و نُصْحاً» یعنی او را
پند داد و
دوستی را بر وی خالص کرد.
پند دادن را از آن نصح و نصیحت گویند که از روی خلوص
نیّت و خیرخواهی محض است.
(وَ لا یَنْفَعُکُمْ نُصْحِی اِنْ اَرَدْتُ اَنْ اَنْصَحَ لَکُمْ...) «
نصیحت من به شما
نفع نمی‌دهد اگر بخواهم پندتان دهم». گفته‌اند
تعدیه به لام در آن از تعدیه بنفسه افصح است.
(وَ لا عَلَی الَّذِینَ لا یَجِدُونَ ما یُنْفِقُونَ حَرَجٌ اِذا نَصَحُوا لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ) «بر آنانکه خرجی پیدا نمی‌کنند گناهی نیست که به
جهاد نروند، آنگاه که نیک‌خواهی کنند بر
خدا و
رسول» یعنی اخلاص کنند به خدا و رسول، یعنی اخلاص کنند به خدا در
ایمان و به رسول در
اطاعت و عمل، آن در مقابل
منافقان است که به جهاد نمی‌رفتند و با نشر اکاذیب و غیره مردم را ناراحت و خویش را گناهکارتر می‌کردند.
در
المنار از
ابو داود و مسلم از تمیم داری نقل شده که
رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرمود:
«الدِّینُ النَّصِیحَةُ. قَالُوا لِمَنْ یَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ لِلَّهِ وَ لِکِتَابِهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِاَئِمَّةِ الْمُسْلِمِینَ وَ عَامَّتِهِمْ».
(وَ قاسَمَهُما اِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ) «به آنها
قسم خورد که من به شما
خیر خواهم و دوستیم به شما خالص و بی‌شائبه است».
نَصوح: به معنی فاعل و نصیحت کننده است.
توبه نصوح آنست که شخص را
نصیحت می‌کند دیگر به
گناه باز نگردد. در اقرب الموارد گفته: «النَّصُوحُ: النَّاصِحُ»؛
در
صحاح و
قاموس توبه نصوح را توبه صادقه گفته است.
راغب توبه محکم نیز گفته است.
به هر حال توبه نصوح آنست که عود بر گناه در آن نباشد.
(یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا اِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً...) (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! به سوى خدا
توبه كنيد، توبه‌اى خالص)
در مجمع آمده که
معاذ بن جبل گفت: یا رسول اللّه توبه نَصُوح چیست؟ فرمود:
«اَنْ یَتُوبَ التَّائِبُ ثُمَّ لَا یَرْجِعُ فی ذَنْبٍ کَمَا لَا یَعُودُ اللَّبَنُ اِلَی الضَّرْعِ»، یعنی توبه کند بعد به گناه برنگردد چنانکه
شیر به پستان باز نمی‌گردد.
در
کافی از
ابو الصباح کنانی نقل کرده که از
حضرت صادق (علیه‌السّلام) از توبه نصوح پرسید، فرمود:
«یَتُوبُ الْعَبْدُ مِنَ الذَّنْبِ ثُمَّ لَا یَعُودُ فِیهِ».
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "نصح"، ج۷، ص۷۱.
