نظریه ترکب مشتق خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نظريه تركب مشتق به قول به مركب بودن معناى مشتقّات اطلاق میشود و در علم اصول فقه کاربرد دارد.
اين نظريه كه مقابل نظريه بساطت مشتق مىباشد، مورد قبول بسيارى از علماى اصول و فلاسفه و اهل منطق قرار گرفته است. بر اساس اين ديدگاه، معناى مشتق از دو يا چند جزء تركيب شده است؛ براى مثال، «ضاحك» يعنى «شىء اَو ذات له الضحك» كه مركب از دو جزء است: ۱. شىء يا ذات؛ ۲. مبدأ اشتقاق (ضحك)، و به نظر برخى ديگر، جزء سومى نيز دارد و آن «تلبس ذات به مبدأ» يا نسبت و ارتباط بين ذات و مبدأ است كه با كلمه (له) نمايش داده مىشود.
طرفداران نظريه تركب، ادله معتقدان به نظريه بساطت مشتق را ناتمام دانسته و به آنها پاسخ داده و معتقدند كسى نمى تواند اين واقعيت را انكار كند كه معناى مشتق نيازمند وجود ذات، مبدأ و تلبس ذات به مبدأ است، و اين همان چيزى است كه معناى مشتق به ذهن تبادر مىكند.
كسانى كه مشتق را مركب مىدانند سه گروه هستند:
۱. مشهور قدماى اصولى معتقدند مشتق از سه جزء تركيب يافته است: ذات؛ مبدأ، نسبت بين ذات و مبدأ(۱)
۲. برخى ديگر آن را از دو جزء مركب مىدانند، كه آنها خود به دو گروه تقسيم مىشوند:
أ) كسانى كه آن را از مبدأ و نسبت مركب مىدانند.
ب) كسانى كه آن را از ذات و مبدأ مركب مى دانند.(۲)(۳)(۴)(۵)(۶)(۷)
نظريه بساطت مشتق .
(۱) فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج۳، ص۶۲.
(۲) مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج۱، ص۱۸۸.
(۳) آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص۷۴.
(۴) نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج۱و ۲، ص۱۰۳.
(۵) فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج۱، ص۳۱۹.
(۶) رشاد، محمد، اصول فقه، ج۱، ص۶۳.
(۷) خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج۱، ص۲۶۴.