نظریه تلازم خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نظريه تلازم به قول به ملازمه بين شىء و ترك ضد آن، براى اثبات اقتضا در بحث ضد اطلاق می‌شود و در علم اصول فقه کاربرد دارد.
نظريه تلازم، مقابل نظريه مقدميت بوده و هر دو از نظرياتى است كه معتقدان اقتضا در بحث ضد، آنها را اختيار نموده‌اند.
كسانى كه در باب ضد خاص، اعتقاد دارند امر به شىء مقتضى نهى از ضد خاص آن است، ادعاى خود را از دو راه اثبات نموده‌اند كه يكى از دو راه، مسلك تلازم يا ملازمه است؛ به اين بيان كه «ترك احد الضدين ملازم لوجود ضد الآخر».
اثبات اقتضا از راه مسلك تلازم، به پيمودن سه مرحله و بيان سه مقدمه وابسته است:
مرحله اول: اثبات اين كه ترك يكى از دو ضد، ملازم فعل ضد ديگر است؛ براى مثال، خواندن نماز، ضد خاص ازاله نجاست از مسجد است، پس بايد اثبات شود كه ترك نماز ملازم با انجام ازاله است.
مرحله دوم: اثبات اين كه دو امر متلازم در هر جا تحقق يابند بايد در حكم اتحاد داشته باشند؛ يعنى اگر يكى از دو امر متلازم واجب بود، ديگرى نيز واجب باشد و يا اگر يكى از آنها حرام بود ديگرى نيز حرام باشد؛ براى مثال، اگر تلازم بين ترك نماز و ازاله ثابت شود، در صورتى كه ازاله نجاست از مسجد واجب باشد، ترك نماز كه ملازم آن است نيز بايد واجب باشد.
مرحله سوم: اثبات اين كه امر به شىء مقتضى نهى از ضد عام است؛ يعنى اگر ترك نماز، مأموربه باشد، فعل نماز نيز كه نقيض و ضد عام آن است بايد نهى داشته باشد.
معتقدان به عدم اقتضا، به اين نظريه اشكالاتى وارد نموده و آن را نپذيرفته‌اند.(۱)(۲)(۳)(۴)(۵)
(۱) فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج۶، ص۹۹-۹۸.
(۲) سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ج۱و ۲، ص۹۷-۹۶.
(۳) مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج۱، ص۴۶۲.
(۴) مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج۱، ص۲۷۸.
(۵) صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج۲، ص۲۹۴.
