نفق (مفرداتنهجالبلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَفَق (به فتح نون و فاء) و
نَفاق (به فتح نون) از
واژگان نهج البلاغه به معنای خارج شدن يا تمام شدن است. از مشتقات این کلمه در
نهج البلاغه؛
اِنْفاق (به کسر الف و سکون نون) به معنای اخراج مال از ملكيّت خود است.
نَفَقه (به فتح نون و فاء) به معنای آن‌چه خرج و مصرف شود.
نِفاق (به کسر نون) به معنای منافق بودن، است. «نَفَق» (به فتح نون و فاء) به معنای نقبى است در زير زمين كه درب ديگرى براى خروج دارد. این کلمه در نهج البلاغه در دو مطلب به كار رفته است يكى در انفاق مال و ديگرى در منافق.
نَفَق و
نَفاق:
نَفَق (مثل شرف) و نَفاق (مثل طعام) به معنای خارج شدن يا تمام شدن است.
اِنْفاق به معنای اخراج مال از ملكيّت خود است.
نَفَقه به معنای آن‌چه خرج و مصرف شود. «نِفاق» (مثل خيال) به معنای منافق بودن، است در وجه تسميه آن گفته‌اند: منافق به سوى
مؤمن با
ایمان خارج مى‌شود و به سوى
کافر با
کفر و يا گفته‌اند: از ايمان به طرف كفر خارج مى‌شود. «نفق» (مثل شرف) به معنای نقبى است در زير زمين كه درب ديگرى براى خروج دارد.
به نظر
راغب در
مفردات و
فیومی در
مصباح منافق از اين ماده است كه از درى وارد و از درى خارج مى‌شود.
چنان‌كه
حضرت علی (علیه‌السلام) فرموده:
«طُوبَى لِمَنْ ... أَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مالِهِ، وَ أَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ لِسانِهِ» «خوشا به حال كسى كه زيادى مالش را انفاق كند و زيادى سخنش را نگاه دارد و نگويد.»
(شرح‌های حکمت:
)
حضرت در وصف
منافقان فرموده:
«يَتَوَصَّلُونَ إِلَى الطَّمَعِ بِالْيَأْسِ لِيُقيمُوا بِهِ أَسْواقَهُمْ، وَ يُنَفِّعُوا بِهِ أَعْلاَقَهُمْ» «نفاق» به معنى رواج و ضدّ كساد آيد:
«نَفَقَ البيعُ نفاقاً: راج» اعلاق جمع علق به معنى چيز نفيس است. «يعنى از راه يأس به طمع متوصّل مى‌شوند، تا بدان وسيله بازار خود را گرم كنند، و چيزهایى را كه نفيس مى‌دانند رواج دهند.»
(شرح های خطبه:
)
«لا يجبّك منافق» در «صبب» گذشت.
از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) در نامه به
محمد بن ابی‌بکر نقل كرده كه فرموده: است:
«إِنِّي لاَ أَخَافُ عَلَى أُمَّتِي مُؤْمِناً وَ لاَ مُشْرِكاً ... لكِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ كُلَّ مَنافِقِ الْجَنانِ، عالِمِ اللِّسانِ، يَقُولُ ما تَعْرِفُونَ،وَ يَفْعَلُ ما تُنْكِرُونَ» («من بر امّتم نه از مؤمن مى‌ترسم و نه از مشرک... تنها كسانى كه از شرّشان بر شما مى‌ترسم آنها هستند كه در دل منافقند و در زبان دانا، سخنانى مى‌گويند دل پسند ولى اعمالى دارند زشت و ناپسند!».)
(شرح‌های نامه:
)
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
خطبه ۱۹۴ منافقان را به احسن وجه تعريف فرموده و حدود سى و نه صفت از اوصاف آنها را بيان كرده و در آخر مى‌فرمايد:
«فَهُمْ لُمَةُ الشَّيْطَانِ، وَ حُمَةُ النِّيرَانِ أُوْلَئِكَ حِزْبُ الشَّيْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ. » «آنها گروه
شیطان و شعله آتش جهنمند.»
(شرح‌های خطبه:
)
این کلمه در نهج البلاغه در دو مطلب به كار رفته است يكى در انفاق مال و ديگرى در منافق.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه،برگرفته از مقاله «نفق»، ج۲، ص۱۰۵۶.
