نفی برهان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
گرچه خداوند متعالی در چند جای
کتاب خود از
مشرکان و
کافران خواسته تا بر دعویهای خود
برهان اقامه کنند؛ ولی چون
کفر و
شرک اثبات‌پذیر نیست به‌طور قطع اعتقادات شرک آلودِ آنان را فاقد
پایگاه برهانی و منطقی اعلام می‌کند: «و مَن یَدعُ مَعَ اللّهِ اِلهًا ءاخَرَ لا بُرهنَ لَهُ بِهِ فَاِنَّما حِسَابُهُ عِندَ رَبِّهِ اِنَّهُ لا یُفلِحُ الکفِرون».
برخی قید «لابُرهان لَه بِه» را
قید توضیحی برای خدایان ادعایی دروغین دانسته و افزوده‌اند: این قید می‌فهماند معبودی جز
خدا که بر معبودیتش برهان وجود داشته باشد نیست، بلکه برعکس بر نبود چنین معبودهایی برهان قائم است.
برخی دیگر
وجه برهان‌ناپذیری شرک و کفر را بطلان آن دو دانسته و گفته‌اند: بطلان در واقع
عدم است و عدم چیزی نیست تا
برهان داشته باشد.
برخی هم گفته‌اند: وقتی ما ارتباط افراد عالم و نظام گیتی را می‌نگریم و می‌بینیم ارتباط اجزای
عالم به طوری متصّل و مرتبط به هم گردیده که یک
وحدت تشکیل داده‌اند
علم یقینی پدید می‌گردد که مبدأ و
ناظم آن یک
حقیقت وحدانی است. شاید
آیه اشاره به این مطلب باشد که ممکن نیست یک
معلول دو علّت داشته باشد و آن اِله دیگری که مشرکان او را پرستش می‌کنند هیچ برهانی برای
اثبات آن ندارند.
در
قرآن به‌طور مکرّر با این بیان که آنچه بت‌پرستان می‌پرستند جز اسمهایی بیش نیستند و
خداوند سلطانی همراه آن‌ها فرو نفرستاده است، بر
بطلان بت‌پرستی
استدلال شده، و این خود لطیف‌ترین
بیان و قاطع‌ترین برهان است؛ زیرا اگر
انسان هیچ برهانی بر مدّعای خویش نداشته باشد برای او و ادّعایش چیزی جز اسمی بی‌مسمّا و عبارتی بی‌محتوا نخواهد ماند.
الاشارات والتنبیهات؛ انوار درخشان در تفسیر قرآن؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ البلدالامین والدرع الحصین؛ بیان السعادة فی مقامات العباده؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تفسیر‌البصائر؛ تفسیر جامع؛ تفسیر شریف لاهیجی؛ تفسیر الصافی؛ تفسیر غریب القرآن الکریم؛ التفسیر الکاشف؛ تفسیر مخزن العرفان فی علوم القرآن؛ تفسیر المراغی؛ تفسیر منهج الصادقین؛ تفسیر نمونه؛ تقریب القرآن الی الاذهان؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ دائرة‌الفرائد در فرهنگ قرآن؛ دانشنامه جهان اسلام؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روض الجنان و روح‌الجنان؛ الشفاء (منطق)؛ کشف الحقایق عن نکت الآیات والدقایق؛ لسان العرب؛ لغت‌نامه؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ مفردات الفاظ القرآن؛ منتهی الارب فی لغة العرب؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ مواهب‌علیّه (تفسیر حسینی)؛ النجاة فی الحکمة المنطقیه والطبیعة والالهیه.
دائرة‌المعارف قرآن کریم، مقاله برهان.
