• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نقد المنتخب فی جمع المراثی و الخطب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کتاب المنتخب فی جمع المراثی والخطب اثر فخرالدین بن محمد بن علی طریحی (۹۷۹-۱۰۸۵ق) است.



طریحی را عالمی فاضلی، فقیهی نبیل، محدثی جلیل القدر، دانشمندی ادیب، لغوی، شاعر، و از بزرگان علمای امامیه معرفی کرده‌اند.


او صاحب آثار و تالیفات متعدد علمی و شروح و تعلیقاتی بر بعضی از آثار علمای گذشته در موضوعات اصولی، فقهی، حدیثی، رجالی، و... است.که یکی از آنها مجمع البحرین و مطلع النیرین
[۱] مدرس، میرزا محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳ ص۳۰_ ۳۱.
[۲] طریحی، مجمع البحرین، تحقیق سیداحمد حسینی، مقدمه محقق.
[۳] طریحی، مجمع البحرین، ج۱، مقدمه محقق.
[۴] افندی اصفهانی، عبدالله، ریاض العلماء وحیاض الفضلاء، ج۴، ص۳۳۲_ ۳۳۵، تحقیق سید احمد حسینی.
[۵] خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۵، ص۳۴۹_ ۳۵۳، تحقیق اسدالله اسماعیلیان.
در شرح لغات و مفردات قران و حدیث است. این کتاب نظیر النهایة فی غریب الحدیث والاثر تالیف ابن اثیر، مجدالدین مبارک جزری (۵۴۴-۶۰۶ق) از علمای اهل سنت به شمار می‌رود و در موضوع خود، اثری ارزنده و ماندگار، و در محافل علمی همواره مورد استفاده محققان است.


المنتخب را نمی‌توان یک نگاشته تاریخی درباره زندگی امام حسین (علیه‌السّلام) یا تاریخ قیام عاشورا یا مقتل سیدالشهداء (علیه‌السّلام) دانست؛ بلکه مجموعه‌ای از روایات و مراثی حزن برانگیز و گریه آور است که در قالب نثر خطابی و شعر سامان یافته است. بیشتر مباحث این کتاب، درباره امام حسین (علیه‌السّلام) و پارهای از آنها درباره برخی امامان دیگر است و به صورت جنگ و کشکول، تدوین و نگارش یافته است. این اثر، دارای دو جزء و هریک، دارای ده مجلس و هر مجلس، شامل چند باب است. در هر مجلس و هر باب، مباحثی متعدد و بی ارتباط باهم مطرح شده است. وی در نگارش این کتاب بر نقلیات کتاب روضة الشهداء کاشفی اعتماد کرده و بسیاری از مطالب نادرست را از کتاب یادشده نقل کرده است. طریحی برخلاف سایر آثارش، در نگارش این کتاب، دقت علمی به خرج نداده است. (طبق نقل بعضی از علمای مطلع ساکن نجف اشرف، مرحوم طریحی، این کتاب را در دوران جوانی، هنگام اقامت در روستای طریح، و پیش از ورود به حوزه علمیه نجف و کسب مراحل عالی علمی، نوشته بود و بعدها راضی به رونویسی و نشر آن نبود؛ اما دیگر فایده نداشت و ذاکران، آن را رونویسی می‌کردند و جمع آوری آن ممکن نبود. طبق این نقل، از نوادگان او، دو روحانی فاضل به نام‌های شیخ عباس و شیخ عبدالمولی در حوزه نجف بودند. و شیخ عباس، به تدوین منتخب در دوران جوانی جدش در طریح تاکید داشت.) مرحوم محدث نوری، یکی از عوامل راه یافتن مطالب دروغ و بی اساسی در مقاتل را، تسامح علما در این زمینه دانسته، آن را چنین معرفی میکند: «استقرار سیره علما در مؤلفات خود بر نقل اخبار ضعیفه و ضبط روایات غیرصحیحه، در ابواب فضایل و قصصی و مصائب، و مسامحه ایشان در این مقامات، خصوص مقام اخیر، چنان که مشاهد و محسوس است».
[۹] محدث نوری، لولو و مرجان، ص۱۸۷.

متن کتاب، نشانگر آن است که وی ابتدا مطالب آن را در ایام محرم در محافل و مجالس روضه خوانی می‌خوانده و سپس آن را در قالب مجالس نگاری، سامان داده است. اندیشمندان و حدیث شناسان، بر مؤلف این کتاب به سبب نقل گزارش‌ها و نقلیات غیرمعتبر و بی اساسی، خرده گرفته‌اند.
[۱۰] میرزا محمد اشراقی، الاربعین الحسینیه، ص۲۰۸.
[۱۱] میرزا محمد اشراقی، الاربعین الحسینیه، ص۵۶.
[۱۲] میرزا محمد اشراقی، الاربعین الحسینیه، ص۱۴.

با این وجود، این اثر جایگاه خود را به خوبی در میان روضه خوانان باز کرده و بسیاری از نقلیات آن، در مقاتل بعدی منعکس شده و در قرون اخیر، زمینه تحریفات بسیاری را در مقتل خوانی امام حسین (علیه‌السّلام) فراهم ساخته است.


۱. آمار هفتادهزار نفر برای سپاه عمر سعد؛
[۱۳] طریحی، المنتخب الطریحی، ص۳۷، تصحیح فضال علی.

۲. انتساب جمله اسقونی شربة من الماء
[۱۴] طریحی، المنتخب الطریحی، ص۴۵۲.
به امام حسین (علیه‌السّلام)، در حالی که در منابع معتبر نقل نشده است؛
۳. عروسی حضرت قاسم؛
[۱۵] طریحی، المنتخب الطریحی، ص۳۶۵-۳۶۷.

۴. کشته شدن ده هزار نفر از سپاه دشمن به دست امام حسین (علیه‌السّلام) که چون تعداد لشکریان بسیار بودند، این تعداد کشته در سپاه آنان شکاف ایجاد نکرد؛
[۱۶] طریحی، المنتخب الطریحی، ص۴۵۱.

۵. قصه ساربان امام و جنایت شرم‌آور او نسبت به بدن مطهر آن حضرت در شب یازدهم محرم؛
[۱۷] طریحی، المنتخب الطریحی، ص۹۰-۹۲.

۶. گزارش قصه شیر گریان بر امام.
[۱۸] طریحی، المنتخب الطریحی، ص۳۲۲-۳۲۳.



۱. مدرس، میرزا محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳ ص۳۰_ ۳۱.
۲. طریحی، مجمع البحرین، تحقیق سیداحمد حسینی، مقدمه محقق.
۳. طریحی، مجمع البحرین، ج۱، مقدمه محقق.
۴. افندی اصفهانی، عبدالله، ریاض العلماء وحیاض الفضلاء، ج۴، ص۳۳۲_ ۳۳۵، تحقیق سید احمد حسینی.
۵. خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۵، ص۳۴۹_ ۳۵۳، تحقیق اسدالله اسماعیلیان.
۶. قمی، شیخ عباس، الکنی والالقاب، ج۲، ص۴۴۸، مقدمه محمدهادی امینی.    
۷. حر عاملی، محمد حسن، امل الامل، ج۲، ص۲۱۵، تحقیق سیداحمد حسینی.    
۸. تهرانی، آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۲، ص۲۷.    
۹. محدث نوری، لولو و مرجان، ص۱۸۷.
۱۰. میرزا محمد اشراقی، الاربعین الحسینیه، ص۲۰۸.
۱۱. میرزا محمد اشراقی، الاربعین الحسینیه، ص۵۶.
۱۲. میرزا محمد اشراقی، الاربعین الحسینیه، ص۱۴.
۱۳. طریحی، المنتخب الطریحی، ص۳۷، تصحیح فضال علی.
۱۴. طریحی، المنتخب الطریحی، ص۴۵۲.
۱۵. طریحی، المنتخب الطریحی، ص۳۶۵-۳۶۷.
۱۶. طریحی، المنتخب الطریحی، ص۴۵۱.
۱۷. طریحی، المنتخب الطریحی، ص۹۰-۹۲.
۱۸. طریحی، المنتخب الطریحی، ص۳۲۲-۳۲۳.



پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۱۱۹_۱۲۲.



جعبه ابزار