• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نقص (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: نقص (مفردات‌قرآن)، نقص.


نَقْص‌ (به فتح نون و سکون قاف) از واژگان نهج البلاغه به معنای كم كردن و كم شدن است.
موارد زيادى از آن در نهج‌ البلاغه آمده است.



نَقْص‌: (مثل عقل) به معنای كم كردن و كم شدن است.
به صورت لازم و متعدى هر دو آمده است.


به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - حکمت ۶۶

چنان‌كه امام علی (صلوات‌الله‌علیه) فرموده: «إِذا تَمَّ الْعَقْلُ نَقَصَ الْكَلاَمُ» «چون عقل انسان كامل شد سخن گفتنش كم مى‌شود.» (شرح‌های حکمت: )

۲.۲ - حکمت ۳۱۶

حضرت در جريان شهادت محمد بن ابی‌بکر فرمود: «إِنَّ حُزْنَنا عَلَيْهِ عَلَى قَدْرِ سُرُورِهِمْ بِهِ، إِلاَّ أَنَّهُمْ نَقَصُوا بَغِيضاً، وَ نَقَصْنا حَبِيباً» «اندوه ما بر فقدان محمد به قدر شادى اهل شام است با اين فرق كه آن‌ها مبغوضى از خود كم كردند و ما محبوبى را» (شرح‌های حکمت: )
نقيصه: به معنای عيب، خصلت بد و بدگویى آمده است. جمع آن نقائص است. منقصة به معنى نقص است.

۲.۳ - حکمت۳۱۰

حضرت علی (علیه‌السلام) به محمد بن حنفیّه فرمود: «إِنِّي أَخافُ عَلَيْكَ الْفَقْرَ، فاسْتَعِذْ بِاللهِ مِنْه، فإِنَّ الْفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدَّينِ، مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ، داعِيَةٌ لِلْمَقْت» «به خدا از فقر پناه بر، كه فقر نقصانى است براى دين، (فقر انسان را وادار به كار خلاف مى‌كند و آنها دين را ناقص مى‌كنند) به دهشت آورنده عقل انسان است، و سبب مى‌شود كه انسان به مردم غير فقر عداوت داشته باشد. انتقاص: مثل نقص كم كردن و كم شدن است.» (شرح‌های خطبه: )

۲.۴ - نامه

چنان‌كه حضرت به اهل مصر مى‌نويسد: «أَلاَ تَرَوْنَ إِلَى أَطْرافِكُمْ قَدِ انْتَقَصَتْ» (آيا نمى‌بينيد اطراف شما را گرفته‌اند و شهرهاى شما را گرفته‌اند و شهرهاى شما را تحت تسلّط خود درآورده‌اند.) (شرح‌های نامه: )


موارد زيادى از آن در نهج‌ البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۶۰.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۱۸۶.    
۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۸۴، حکمت ۶۶.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۶۵، حکمت ۷۱.    
۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۸۰، حکمت ۷۱.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۴۷، حکمت ۷۱.    
۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۶۴.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۶۴.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۲، ص۴۲۵.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۰۵.    
۱۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۲۱۷.    
۱۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۵۵، حکمت ۳۱۶.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۳۱، حکمت ۳۲۵.    
۱۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۳۲، حکمت ۳۲۵.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۱۹، حکمت ۳۲۵.    
۱۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۸۵.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۸۵.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۴، ص۶۲۷.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۱۳.    
۲۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه ج۱۹، ص۲۳۷.    
۲۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۸۵۳، حکمت ۳۱۰.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الاستقامه، ج۳، ص۲۲۹، حکمت۳۱۹.    
۲۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۳۱، حکمت۳۱۹.    
۲۴. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۱۷، حکمت۳۱۹.    
۲۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۸۰.    
۲۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۸۰.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۴، ص۵۸۷.    
۲۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۰۶.    
۲۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۲۷.    
۳۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۴۳، نامه ۶۲.    
۳۱. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۳۲، نامه ۶۲.    
۳۲. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۵۲، نامه ۶۲.    
۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۰۷، نامه ۶۲.    
۳۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۳۷.    
۳۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۴۰.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۱، ص۲۴۴.    
۳۷. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۳۶۲.    
۳۸. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۲۲۵.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نقص»، ج۲، ص۱۰۶۰.    






جعبه ابزار