• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نقع (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





نَقْع (به فتح نون و سکون قاف) از واژگان نهج البلاغه به معنای غبار، زايل كردن عطش، كشتن و ثبوت است. این کلمه شش بار در نهج‌ البلاغه آمده است.



نَقْع: (مثل عقل) چند معنى دارد، از جمله غبار، زايل كردن عطش، كشتن و ثبوت است.


به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - حکمت ۲۸۰

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره دوست خودش فرموده: «فإِنْ قالَ بَذَّ الْقائِلِينَ وَ نَقَعَ غَلِيلَ السّائِلِينَ» «اگر سخن مى‌گفت سخن گفتن ديگران را باز مى‌داشت و عطش سائلان را زايل مى‌كرد.» (شرح‌های حکمت: )

۲.۲ - خطبه ۵۲

حضرت درباره دنیا فرموده: «فَلَمْ يَبْقَ مِنْهَا إِلاَّ .... جُرْعَةٌ كَجُرْعَةِ الْمَقْلَةِ، لَوْ تَمَزَّزَها الصَّدْيانُ لَمْ يَنْقَعْ» «نمانده از دنيا مگر جرعه‌اى مانند جرعه مقله كه اگر آدم عطشان آن‌را بمكد عطشش زايل نمى‌شود، سيراب نمى‌شود.» (شرح‌های خطبه: ) (رجوع شود به مقل)

۲.۳ - حکمت ۱۱۴

حضرت علی (علیه‌السلام) درباره دنيا فرموده: «مَثَلُ الدُّنْیا کَمَثَلِ الْحَیَّهِ لَیِّنٌ مَسُّها وَ السُّمُّ النّاقِعُ فِی جَوْفِها.» (مَثَل دنيا مانند مار است كه زير دست انسان نرم و ملايم، ولى سمّ كشنده در درون آن مى‌باشد.) (شرح های حکمت: )
نقع به معنای سمّ قاتل و كشنده است.

۲.۴ - خطبه ۱۵۶

حضرت می‌فرماید: «وَ الرِّيُّ النّاقِعُ» يعنى «آب گوارا و مزيل عطش» (شرح‌های خطبه: )

۲.۵ - خطبه ۹۰

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره علم پروردگار فرموده: «عَالِمُ السِّرِّ مِنْ ضَمَائِرِ الْمُضْمِرِينَ ...وَ ما عَلَيْها مِنْ ثَمَرِ شَجَرَة، أَوْ ساقِطِ وَ رَقَة، أَوْ قَرارَةِ نُطْفَة، أوْ نُقاعَةِ دَم وَ مُضْغَة» يعنى «خدا داناست به راز رازداران و آن‌چه در درختان است از ميوه‌اى يا برگ ساقط شده‌اى يا قرارگاه نطفه‌اى يا قرارگاه جمع شدن خونى يا قرارگاه مضغه‌اى.» (شرح‌های خطبه: )
نُقاعَة به ضم اوّل يعنى جمع شدن است: «نَقَعَ الماءُ فى بطن الوادى: اجتمع فيهِ»


این کلمه شش بار در نهج‌ البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۶۱.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۳۹۸.    
۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۴۷، حکمت ۲۸۰.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۲۳، حکمت ۲۸۹.    
۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۲۶، حکمت ۲۸۹.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۰۹، حکمت ۲۸۹.    
۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۶۰.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۶۲.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۴، ص۳۹۷.    
۱۰. خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۳۷۷.    
۱۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۱۸۳.    
۱۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۱۲، خطبه ۵۲.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۹۷، خطبه ۵۲.    
۱۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۸۹، خطبه ۵۲.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۱۳، خطبه ۵۲.    
۱۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۹۵.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۹۹.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۲، ص۵۸۹.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۱۴.    
۲۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۳۲.    
۲۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ج۱، ص۷۹۹، حکمت ۱۱۴.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۷۸،حکمت۱۱۹.    
۲۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۸۹، حکمت ۱۱۹.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۶۳.    
۲۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۱۵.    
۲۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۱۵.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۲، ص۷۱۱.    
۲۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۸۱.    
۲۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۲۸۴.    
۳۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۳۶، خطبه ۱۵۶.    
۳۱. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۶۴، خطبه ۱۵۲.    
۳۲. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۱۹، خطبه ۱۵۶.    
۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۵، خطبه ۱۵۶.    
۳۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه،ج۳، ص۴۷۹.    
۳۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۱.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۶، ص۱۴۵.    
۳۷. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۹۰.    
۳۸. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۰۳.    
۳۹. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۰۳ و ۲۰۷، خطبه ۹۰.    
۴۰. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۷۸ و۱۸۰، خطبه ۸۹.    
۴۱. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۳۴ و ۱۳۵، خطبه ۹۱.    
۴۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۹۳.    
۴۳. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۷۳.    
۴۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۹۸.    
۴۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۱۸۱.    
۴۶. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۵۲.    
۴۷. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۲.    
۴۸. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۴۷۴.    
۴۹. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۴۷، حکمت ۲۸۰.    
۵۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۱۲، خطبه ۵۲.    
۵۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ج۱، ص۷۹۹، حکمت ۱۱۴.    
۵۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۳۶، خطبه ۱۵۶.    
۵۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۰۳ و ۲۰۷، خطبه ۹۰.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه،برگرفته از مقاله «نقع»، ج۲، ص۱۰۶۱.    






جعبه ابزار