• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نهز (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





نَهْز (به فتح نون و سکون هاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای دفع كردن، زدن و حركت دادن است. از مشتقات این کلمه در نهج البلاغه؛ اِنْتَهَاز (به کسر الف، سکون نون و فتح تاء و هاء) به معنای غنيمت دانستن چيزى و قبول كردن چيزى به سرعت است. اِنْهَاز (به کسر الف، سکون نون و فتح هاء) از باب افعال به معنای دفع و برانگيختن است. مواردى از این کلمه در نهج‌ البلاغه آمده است.



نَهْز : (مثل عقل) به معنای دفع كردن، زدن و حركت دادن است. از مشتقات این کلمه؛ اِنْتَهَاز به معنای غنيمت دانستن چيزى و قبول كردن چيزى به سرعت است. اِنْهَاز از باب افعال به معنای دفع و برانگيختن است.


بعضی از مواردی که در نهج‌البلاغه استفاده شده‌اند به شرح ذیل می‌باشند.

۲.۱ - خطبه ۶۷

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) بعد از شهادت محمد بن ابی‌بکر فرمود: «وَ قَدْ أَرَدْتُ تَوْلِيَةَ مِصْرَ هاشِمَ بْنَ عُتْبَةَ، وَ لَوْ وَلَّيْتُهُ ِيَّاهَا لَما خَلَّى لَهُمُ الْعَرْصَةَ، وَ لاَ أَنْهَزَهُمُ الْفُرْصَةَ» «در گذشته خواستم هاشم بن عتبه را والى مصر كنم، اگر او را والى مى‌كردم عرصه مصر را براى دشمنان خالى نمى‌كرد و فرصت را براى آن‌ها غنيمت نمى‌گردانيد.» يعنى نمى‌گذاشت فرصت را به دست آورند و آن‌را غنيمت شمارند. (شرح‌های خطبه: ) ابن ابی‌الحدید در شرح اين جمله گويد: «اى و لا جعلهم للفرصة منتهزين.»

۲.۲ - حکمت ۲۰

حضرت علی (علیه‌السلام) فرموده: «وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ، فانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ» «فرصت مانند ابرها در گذر است، فرصت‌هاى خوب را غنيمت شماريد.» (شرح‌های حکمت: )

۲.۳ - خطبه ۳۲

حضرت می‌فرماید: «لِحُطام يَنْتَهِزُهُ» يعنى «براى حطامى كه به دست آورد آن را.» (شرح‌های خطبه: )


مواردى از این کلمه در نهج‌ البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۷۱.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۳۹.    
۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۲۷، خطبه ۶۷.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۱۳، خطبه ۶۶.    
۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۹۸، خطبه ۶۸.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۳۱، خطبه ۶۸.    
۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۰۱.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۰۱.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۳، ص۱۲۶.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه،ج۵، ص۱۰۳.    
۱۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۵۶.    
۱۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۵۶.    
۱۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۷۲، حکمت ۱۷.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۵۵، حکمت ۲۰.    
۱۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۷۱، حکمت ۲۱.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۷، حکمت ۲۱.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۲۲.    
۱۸. شمردن بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۲۲.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۲، ص۷۰۷.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۳۷.    
۲۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۱۳۱.    
۲۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸، خطبه ۳۲.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۷۳، خطبه ۳۲.    
۲۴. صالح، صبحی نهج البلاغه، ص۷۵، خطبه ۳۲.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۷، خطبه ۳۲.    
۲۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۳۷.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۴۳.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۲۷۰.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۰.    
۳۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۷۴.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نهز»، ج۲، ص۱۰۷۱.    






جعبه ابزار