هفتم صفر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
راجع شهادت امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) در ماه چند قول است. ما راجع به ۲۸ صفر، یا آخر صفر یا کلا در ماه صفر، هشت منبع داریم. برخی از این منابع اشاره می‌کنند که امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) در ۲۸ صفر به شهادت رسیده‌اند، برخی می‌گویند امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) در آخر صفر به شهادت رسیده و یکی ـ دو منبع هم روز را اشاره نمی‌کنند و فقط می‌گویند امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) در ماه صفر به شهادت رسیده‌اند.
قول‌های ۲۸ صفر کدام است؟
شیخ کلینی می‌گوید روز آخر ماه صفر است. این قول را تنها ایشان ذکر کرده و قول منفردی است:
کافی: وُلِدَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ع فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی سَنَةِ بَدْرٍ- سَنَةِ اثْنَتَیْنِ بَعْدَ الْهِجْرَةِ وَ رُوِیَ اَنَّهُ وُلِدَ فِی سَنَةِ ثَلَاثٍ وَ مَضَی ع فِی شَهْرِ صَفَرٍ فِی آخِرِهِ مِنْ سَنَةِ تِسْعٍ وَ اَرْبَعِینَ وَ مَضَی وَ هُوَ ابْنُ سَبْعٍ وَ اَرْبَعِینَ سَنَةً وَ اَشْهُرٍ وَ اُمُّهُ فَاطِمَةُ بِنْتُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).
قول دوم علمایی که قائل به وقوع شهادت به نحو غیر معین در ماه صفر هستند:
۱. شیخ مفید در ارشاد: مَضَی ع لِسَبِیلِهِ فِی صَفَرٍ سَنَةَ خَمْسِینَ مِنَ الْهِجْرَةِ وَ لَهُ یَوْمَئِذٍ ثَمَانٌ وَ اَرْبَعُونَ سَنَة.
۲. شیخ طوسی در تهذیب: الْاِمَامُ الزَّکِیُّ سَیِّدُ شَبَابِ اَهْلِ الْجَنَّةِ وُلِدَ بِالْمَدِینَةِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ سَنَةَ اثْنَتَیْنِ مِنَ الْهِجْرَةِ وَ قُبِضَ بِالْمَدِینَةِ مَسْمُوماً فِی صَفَرٍ سَنَةَ تِسْعٍ وَ اَرْبَعِینَ مِنَ الْهِجْرَة.
قول سوم راجع به ۲۸ صفر است:
۱. شیخ مفید در کتاب «مسارّ الشیعة» می‌باشد: و للیلتین بقیتا منه سنة ۱۱ احدی عشرة من الهجرة کانت وفاة سیدنا رسول الله ص. و فی مثله سنة ۵۰ خمسین من الهجرة کانت وفاة سیدنا ابی محمد الحسن بن علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) .
۲. طبرسی: مضی (صلوات اللّه علیه) للیلتین بقیتا من صفر سنة خمسین من الهجرة.
خرج الحسن (علیه‌السّلام) الی المدینة و اقام بها عشر سنین، و مضی الی رحمة اللّه تعالی للیلتین بقیتا من صفر سنة خمسین من الهجرة.
۳. ابن شهر آشوب: وَ مَضَی لِلَیْلَتَیْنِ بَقِیَتَا مِنْ صَفَرٍ سَنَةَ خَمْسِینَ مِنَ الْهِجْرَةِ- وَ قِیلَ سَنَةَ تِسْعٍ وَ اَرْبَعِینَ.
اما ۱۲ منبع دیگر داریم که می‌گویند شهادت امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) در هفتم ماه صفر به وقوع پیوسته و محقق شده است.
قدیمی‌ترین منبعی که در این زمینه تا به حال یافت شده کتاب «تثبیت الامامة» تالیف «سیدقاسم بن ابراهیم الرسی» است که در سال ۲۴۶ وفات یافته است. وی که خود از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) است، از زهاد و عباد و علمای زمان خویش بود که دارای تالیفات فراوانی است. وی از روات احادیث هم بوده و بدون واسطه از حضرت موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) روایت نقل می‌کرده است. وی در کتاب خویش چنین آورده است.
«الامام الحسن (علیه‌السّلام) ابوه الامام امیرالمومنین علی علیه السلام، امه فاطمه الزهراء (سلام‌الله‌علیها)، ولادته: ولد فی المدینه لیلة النصف من شهر رمضان فی السنة الثالثة للهجره، القابه: التقی، الزکی، السبط، وفاته: توفی فی السابع من شهر صفر سنة خمسین من الهجرة».
یکی دیگر از کسانی که قائل بودند شهادت سبط اکبر حضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) در هفتم ماه صفر واقع شده است، شهید اول (متوفای ۷۸۶) است. او در کتاب شریف «دروس» می‌گوید: الامام، الزکی، ابومحمد الحسن بن علی سید شباب اهل الجنه ولد بالمدینه یوم الثلاثاء منتصف شهر رمضان سنة اثنتین من الهجرة... و قبض بها مسموما یوم الخمیس سابع صفر سنة تسع و اربعین من الهجرة.
یکی دیگر از کسانی که قائل به شهادت امام حسن مجتبی در هفتم ماه صفر شده است، مرحوم کفعمی صاحب کتاب شریف «مصباح» است. او در این کتاب چنین می‌نویسد:
«ولد فی یوم الثلاثاء منتصف شهر رمضان سنة ثلاث من الهجرة و توفی یوم الخمیس سابع شهر صفر سنة خمسین من الهجرة.
مرحوم علامه شیخ حسین والد مکرم شیخ بهایی در کتاب «وصول الاخبار الی اصول الاخبار» می‌فرماید: «هو الامام الزکی ابومحمد سید شباب اهل الجنه ولد بالمدینه یوم الثلاثاء منتصف شهر رمضان سنة اثنتین من الهجرة مسموما فی المدینة یوم الخمیس سابع شهر صفر سنة تسع او ثمان و اربعین و قیل سنة خمسین من الهجره عن سبع و اربعین سنة.
در کتاب توضیح المقاصد
و جامع عباسی. قائل است شهادت امام حسن روز پنج شنبه هفتم صفر است.
علامه مجلسی (م ۱۱۱۱ هـ ق) در کتاب بحار می فرماید: ولد علیه السلام في شهر رضمان سنة اثنتين من الهجرة ، وقبض بالمدينة مسموما في صفر سنة تسع وأربعين من الهجرة ، وكان سنه يومئذ سبعا وأربعين سنة.
شیخ مامقانی (م ۱۱۳۰ هـ ق) در کتاب عوالم العلوم و المعارف.
شیخ محمد حسن نجفی (صاحب جواهر م۱۲۶۶ هـ ق) در کتاب جواهر الکلام می فرماید: فمنهم الحسن بن علي عليهما‌السلام أبو محمد سيد شباب أهل الجنة ولد بالمدينة يوم الثلاثاء منتصف شهر رمضان سنة اثنين من الهجرة ، وعن المفيد سنة ثلاث ، وقبض بها مسموما يوم الخميس سابع صفر سنة تسع وأربعين أو سنة خمسين من الهجرة عن سبع أو ثمان وأربعين سنة
شیخ جغفر کاشف الغطاء (م ۱۲۲۸ هـ ق) در کتاب کشف الغطاء می فرماید: الثاني : ولده الحسن عليه‌السلام ، وهو الإمام ابن الإمام الزكيّ ، ولد بالمدينة ، يوم الثلاثاء ، منتصف شهر رمضان ، سنة اثنتين من الهجرة. وقال المفيد : سنة ثلاث.
واصطفاه ربّه مسموماً في المدينة أيضاً يوم الخميس سابع صفر سنة سبع أو ثمان وأربعين. وقيل : سنة خمسين من الهجرة ، عن سبع وأربعين سنة .
سید علی اصغر الجابلقی (م ۱۳۱۳ هـ ق): در کتاب طرائف المقال
شیخ عباس قمی (م ۱۳۵۹ هـ ق): در کتاب الانوار البهیة
اینکه برخی معتقدند ولادت امام کاظم (علیه‌السّلام) در روز هفت صفر واقع شده است، چه تکلیفی دارد؟
اینجا دو مناسبت وجود دارد. مناسبت اول شهادت امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) است که به ظن معتبر می‌توان به آن قائل شد. غرض ما این نیست بگوییم ایها الناس ۲۸ صفر شهادت امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) نیست. ما عرض می‌کنیم که به قطع و یقین شهادت در یکی از این دو تاریخ محقق شده است. اما مناسبت دیگری که در این تاریخ وجود دارد، ولادت امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) است که با تتبع در تاریخ این بحث ولادت در ماه صفر از دوران قاجار و پهلوی به جهت اغراض و اهدافی که داشتند این مطلب را قرار دادند. ولادت موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) بر اساس تحقیق و تتبعی که متخصصان و حاذقان حوزه علمیه قم انجام دادند و خدمت مراجع هم تقدیم کردند، در نیمه دوم ماه ذی‌الحجه و به ظن معتبر در بیستم ماه ذی‌الحجه محقق شده است. از آن گذشته اذا دارَ الامر بین الولادة و الشهادة، و اگر شما اسارت اهل بیت (علیه‌السّلام) را در دهه اول صفر در شهر شام تصور کنید، آیا وجهی برای برگزاری ولادت وجود دارد؟ قطعا حضرات راضی بر این امر نیستند که ما بخواهیم در این ایام به برگزاری ولادت بپردازیم. آن هم اوج مصائب اهل بیت (علیه‌السّلام) که در روز اول ماه صفر محقق شده است.
برخی از فضلا ممکن است اشکال بگیرند که بیست و هشتم یا آخر ماه صفر قوی‌تر است. آن یک کار علمی است که ما در حوزه بحث می‌کنیم. بر اساس این ۱۲ منبعی که عرض شد، آیا می‌توان گمان پیدا کرد که هفت صفر شهادت حضرت مجتبی (علیه‌السّلام) است؟ قطعا می‌شود چنین استنتاجی کرد.
مطلب دیگری به نقل از آقای مطهری گفته می‌شود که «صداوسیما از روضه و عزاداری اشتهایی سیری‌ناپذیر دارد.» من عرض می‌کنم که شما رصد کنید چه زمان این اتفاق افتاده که این شخص به خود اجازه می‌دهد اینطور راجع به صداوسیما با این تعبیرات اظهار نظر بکند. آیا برنامه‌های نشاط در صداوسیما بیشتر است یا برنامه‌های عزاداری. آیا برنامه‌هایی که عزیزان در رسانه‌ها زحمت می‌کشند و تولید می‌کنند بیشتر است یا عزاداری؟
اگر در طول روز ساعتی را با پخش سخنرانی و مداحی به بالا بردن معارف مردم اختصاص دهیم، باید این تعبیر راجع به صداوسیما استفاده شود؟ جناب آقای علی مطهری در رشته فلسفه درس خوانده‌اند. خب ایشان می‌توانند صرفا در رشته فلسفه اظهار نظر کنند. جناب آقای مطهری! شما هرچه داری، نان پدرت را می‌خوری. حرمت و عزت پدر و خانواده محترمتان را بیشتر از این نبرید. من با برخی از آنها صحبت کردم و قرار شد به وی تذکر بدهند. آقای مطهری! شما در زمینه‌های مختلف دینی وارد می‌شوید و اظهار نظر می‌کنید. شما شهید مطهری نیستید، شما دکتر علی مطهری نماینده محترم مردم تهران هستید. به چه جراتی به خودتان اجازه می‌دهید در حریم دین ورود بکنید که اصلا تخصصی ندارید. ممکن است مطالعاتی داشته باشید و من منکر این امر نیستم. من به عنوان مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم، وقتی ادبیات گفتاری شما را نسبت به مبانی دین می‌بینم، می‌فهمم که شما در زمینه دین، سواد کافی ندارید و حتی کتاب‌های پدرتان را هم مطالعه نکرده‌اید. بنده تک تک کتاب‌های پدر شما را مطالعه کرده‌ام و حاضرم مباحثه کنم. اما به قطع و یقین می‌گویم جناب آقای علی مطهری متاسفانه کتاب‌های پدرشان را هم مطالعه نکرده‌اند و اگر هم مطالعه کرده‌اند، خط فکری ایشان، خط فکری انحراف و نفاق است. آقای مطهری! شما که نماینده مردم هستید، در حوزه تخصصی خودتان صحبت کنید. کار مردم در مجلس شورای اسلامی لنگ است. به جای حل مشکلات مردم، در زمینه‌های مختلف ورود می‌کنید و سخن می‌گویید. اگر حرمت شما تا الان حفظ شده، صرفا به جهت حرمت پدر بزرگوارتان است که قابل احترام است. پدر شما شخصی است که برای همه ایرانی‌ها قابل احترام است. ما به طلبه‌های جوان ایشان را به عنوان یک اسوه و اسطوره معرفی می‌کنیم. ولی به چه مجوزی شما که دکترای فلسفه دارید به خودتان اجازه می‌دهید با این ادبیات بگوید «بر اساس یک روایت ضعیف شادی را برداشته‌اند و به جایش غم گذاشته‌اند.» کدام روایت ضعیف؟ کدام سند را بررسی کرده‌اید؟
جناب آقای علی مطهری! مگر شهرت بین علما یکی از ادله‌ای نیست که ما در فقه به آن استناد می‌کنیم؟ آیت‌الله العظمی سیستانی، آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی، آیت‌الله العظمی تبریزی، آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی، آیت‌الله العظمی وحید خراسانی و دیگر بزرگانی که تصریح کرده‌اند به اقامه عزا برای امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) در هفتم صفر، آیا مطلبی را که شما می‌گویید نمی‌دانستند و از آن بی‌خبر بودند؟
بنده که با شما گفت‌وگو می‌کنم به اصرار جمع زیادی از متدینین در حوزه و هیئات مختلف است. به عنوان یک مدرس سطح عالی حوزه می‌گویم که حرمت ایشان به پدر بزرگوارشان است. امیدواریم که در استخدام کلمات و بیاناتشان نسبت به این مباحث که با اعتقادات مردم بازی می‌کند، مواظبت کنند.
من چند روز خدمت آیت‌الله العظمی وحیدخراسانی بودم. حضرت آیت‌الله نظری‌منفرد گزارش مبسوطی از پژوهشی که در حوزه راجع به هفت صفر و ۲۸ صفر و ولادت امام کاظم (علیه‌السّلام) صورت گرفته است، تقدیم ایشان و سایر مراجع از جمله آیت‌الله العظمی علوی‌گرگانی، آیت‌الله العظمی نوری‌همدانی، آیت‌الله العظمی مکارم‌شیرازی کرد. اینها بزرگانی هستند که نسبت به هفتم صفر اعتنا کردند و تقویم رسمی مملکت هم این را لحاظ کرده است. من تعجب می‌کنم از ایشان که نماینده مجلس است. تقویم رسمی دو سال است که عوض شده است. در تقویم رسمی، دو سال است که هفتم صفر را شهادت ام [] ام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) و بیستم ماه ذی‌الحجه را ولادت امام کاظم (علیه‌السّلام) می‌نویسد. ایشان در استخدام کلمات‌شان دقت بکنند؛ چون متدینین از ایشان به شدت ناراحتند.
من به نمایندگی از جمع کثیری از هیاتی‌ها به ایشان تذکر جدی می‌دهم که نسبت به ورود به این مباحث جدا دقت کنند و در حوزه تخصصی خودشان سخن بگویند. اگر ایشان واقعا به فکر شادی و نشاط مردم هستند، به کف جامعه بروند و از نزدیک ببینند که به خاطر بی‌کفایتی برخی از نمایندگان مجلس، مردم در چه وضعیت اقتصادی و معیشتی سختی قرار گرفته‌اند.
https://www.farsnews.com/news/۱۳۹۷۰۷۲۸۰۰۰۵۳۳/
مصاحبه حجت الاسلام مومنی
