• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

وفات حضرت معصومه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) دختر امام موسی کاظم (علیه‌السلام) از امام‌زادگان مشهور و مدفون در شهر قم است که دارای حرم و بارگاه و محل زیارت دوستداران اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) می‌باشد.
در سال ۲۰۱ هجری قمری وقتی مأمون عباسی حضرت امام رضا (علیه‌السلام) را به عنوان ولیعهد خود تعیین نمود و به خراسان برد، حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) برای دیدار برادر، عازم خراسان گردید، اما در راه بیمار شد و در دهم ماه ربیع الثانی، در سن بیست و هشت سالگی، در شهر قم درگذشت و به خاک سپرده شد. برخی علت درگذشت ایشان را مسمومیت و برخی غم و اندوه ناشی از کشته شدن برادران و برادرزادگان خویش در ساوه توسط ماموران عباسی دانسته‌اند. حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) دارای شخصیتی رفیع و والا مقام است؛ به‌طوری‌که ائمه طاهرین (علیهم‌السّلام) از این بانو، با جلالت و تکریم یاد کرده‌اند و حتی پیش از ولادت آن حضرت، بلکه پیش از ولادت پدر بزرگوارش، نام او بر لسان بعضی از ائمه (علیهم‌السّلام) آمده و از مقام والای او سخن گفته‌اند.حرم حضرت معصومه


حضرت معصومه یکسال پس از ورود برادرش حضرت امام رضا (علیه‌السّلام) به ایران به همراه عده‌ای از برادران و خواهران و عده دیگری از خویشان به منظور دیدار امام رضا (علیه‌السّلام) وارد ایران شدند.
[۱] قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۲۱۳، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، ۱۳۶۱.

جعفر مرتضی عاملی می‌نویسد: «حضرت معصومه در راس یک قافله ۲۲ نفری متشکل از علویان و برادران امام رضا (علیه‌السّلام) برای دیدار با آن امام همام رهسپار ایران گردید.»
[۲] عاملی، جعفرمرتضی، الحیاة السیاسه للامام الرضا، ص۴۲۸، دارالتبلیغ الاسلامی، ۱۳۹۸.    

البته برخی از پژوهشگران تعداد افراد این کاروان را حدود ۴۰۰ نفر نوشته‌اند و قائلند ۲۳ نفر از آنان در ساوه کشته شدند.
[۳] محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه فاطمه دوم، ص۱۱۸، قم، علامه ۱۳۷۵، چاپ اول.

پس از آنکه حضرت معصومه و همراهیان ایشان به ساوه رسیدند، ماموران حکومتی با آن‌ها درگیر شدند و بسیاری از افراد این قافله را به شهادت رساندند. در همین زمان حضرت معصومه بیمار شد. از خادمش پرسید: از اینجا تا قم چقدر فاصله است؟ خادم عرض کرد: ۱۰ فرسخ. حضرت فرمود: مرا از اینجا به قم منتقل کن.
[۴] قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۲۱۳، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، ۱۳۶۱.
در همین زمان موسی بن خررج که از بزرگان آل سعد و از شیعیان قم بود به خدمت حضرت معصومه مشرف شد و زمام ناقه او را گرفت و به سرای خویش فرود آورد.
[۵] قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۲۱۳، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، ۱۳۶۱.


برخی از محققان معتقدند که حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) در ساوه، مسموم شد و سپس با حالت بیماری وارد قم شد. و پس از مدت کوتاهی به شهادت رسید.
[۶] عاملی، جعفرمرتضی، الحیاة السیاسه للامام الرضا، ص۴۲۸، دارالتبلیغ الاسلامی، ۱۳۹۸.    
محمدی اشتهاردی می‌نویسد: «مطابق نقل بعضی مسموم نمودن حضرت توسط زنی در ساوه انجام شد».
[۷] محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه فاطمه دوم، ص۱۲۳، به نقل از وسیلة المعصومین.
[۸] واعظ تبریزی، میر ابوطالب، وسیلة المعصومین، ص۶۸.

برخی نیز گفته‌اند: «وقتی حضرت معصومه بدن‌های پاره پاره برادران و برادرزادگان خویش را که ۲۳ نفر بودند را دید، به شدت غمگین گشت و در اثر آن بیمار شد».

پس از ورود حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیهم) به قم در روز ۲۳ ماه ربیع الاول،
[۹] محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه فاطمه دوم، ص۱۱۹، قم، علامه ۱۳۷۵، چاپ اول.
آن حضرت ۱۷
[۱۰] قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۲۱۳، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، ۱۳۶۱.
یا ۱۹
[۱۱] مجلسی، محدباقر، بحارالانوار، ج۶۰، ص۲۱۹، تهران، مکتب الاسلامیه.    
روز ساکن منزل موسی بن خررج بود و در این مدت با حالت بیماری به عبادت و راز و نیاز با خداوند می‌پرداخت.

قول مشهور این است که حضرت معصومه پس از آنکه در ۲۳ ماه ربیع الاول وارد قم شدند، ۱۷ روز بیشتر زنده نبودند. بنابراین رحلت آن حضرت باید دهم ماه ربیع الثانی صورت گرفته باشد. علی‌اکبر مهدی‌پور می‌نویسند: «روز رحلت حضرت معصومه دهم ماه ربیع الثانی سال ۲۰۱ هجری بوده است».
[۱۲] مهدی‌پور، علی‌اکبر، کریمه اهل بیت، ص۱۰۹، قم، حاذق.

برخی از محققان نیز دوازدهم ربیع الثانی
[۱۳] منصوری، مهدی، حیات الست، ص۸، قم، صحفی، ۱۳۳۹.
را به عنوان روز رحلت ذکر کرده‌اند. محمدی اشتهاردی می‌نویسد: «همانگونه که برخی از بزرگان گفته‌اند، انصاف این است که برای جمع کردن بین قول اول و دوم، برای بزرگداشت مقام آن بانوی بزرگوار سه روز ۱۰، ۱۱، و ۱۲ ماه ربیع الثانی را به عنوان سوگواری معصومیه، مراسم برگزار شود».
[۱۴] محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه فاطمه دوم، ص۱۱۵-۱۱۶، قم، علامه ۱۳۷۵، چاپ اول.


پس از رحلت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیهم) زنان آل سعد بی‌بی فاطمه معصومه را غسل دادند و کفن کردند.
[۱۵] فیض، عباس، گنجینه آثار قم، ج۱، ص۳۹۰، مهر، ۱۳۴۹.
سپس جسم مطهر آن حضرت به باغ موسی بن خررج (محل فعلی حرم مطهر ایشان) برده شد. در آن هنگام میان اشعریان (آل سعد) بر سر اینکه چه کسی شایستگی دفن آن بدن مقدس را دارد اختلاف روی دارد... ناگهان دو سوار نقابدار از طرف رودخانه قم به پیش آمدند و وقتی نزدیک بدن مطهر رسیدند از اسب پیاده شدند. نخست بر آن نماز گزاردند و سپس وارد سردابی که برای تدفین وی مهیا شده بود، شدند و به کمک یکدیگر او را به خاک سپردند و بدون اینکه با کسی سخن بگویند آن محل را ترک کردند. کسی نفهمید آنان چه کسانی بودند.
[۱۶] قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۲۱۳-۲۱۴، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، ۱۳۶۱.

برخی از محققان احتمال داده‌اند که این دو سوار امام رضا (علیه‌السّلام) و امام جواد (علیه‌السّلام) بوده‌اند.
[۱۷] جمعی از نویسندگان، مجموعه مقالات، ص۱۱۸، به نقل از گنجینه دانشمندان، قم، زائر، ۱۳۸۴.
[۱۸] رازی، محمد شریف، گنجینه دانشمندان، ج۱، ص۱۴-۱۵.


با توجه به اینکه ولادت حضرت معصومه اول ذی‌القعده سال ۱۷۳
[۱۹] نمازی، شیخ علی، مستدرک سفینة البحار، ج۸، ص۲۶۱، مشهد، چاپخانه خراسان.    
هجری می‌باشد و با توجه به زمان رحلت آن حضرت یعنی سال ۲۰۱ هجری، بنابراین سن مبارک آن حضرت هنگام وفات ۲۸ سال بوده است.

۱. ↑ قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۲۱۳، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، ۱۳۶۱.
۲. ↑ عاملی، جعفرمرتضی، الحیاة السیاسه للامام الرضا، ص۴۲۸، دارالتبلیغ الاسلامی، ۱۳۹۸.    
۳. ↑ محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه فاطمه دوم، ص۱۱۸، قم، علامه ۱۳۷۵، چاپ اول.
۴. ↑ قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۲۱۳، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، ۱۳۶۱.
۵. ↑ قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۲۱۳، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، ۱۳۶۱.
۶. ↑ عاملی، جعفرمرتضی، الحیاة السیاسه للامام الرضا، ص۴۲۸، دارالتبلیغ الاسلامی، ۱۳۹۸.    
۷. ↑ محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه فاطمه دوم، ص۱۲۳، به نقل از وسیلة المعصومین.
۸. ↑ واعظ تبریزی، میر ابوطالب، وسیلة المعصومین، ص۶۸.
۹. ↑ محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه فاطمه دوم، ص۱۱۹، قم، علامه ۱۳۷۵، چاپ اول.
۱۰. ↑ قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۲۱۳، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، ۱۳۶۱.
۱۱. ↑ مجلسی، محدباقر، بحارالانوار، ج۶۰، ص۲۱۹، تهران، مکتب الاسلامیه.    
۱۲. ↑ مهدی‌پور، علی‌اکبر، کریمه اهل بیت، ص۱۰۹، قم، حاذق.
۱۳. ↑ منصوری، مهدی، حیات الست، ص۸، قم، صحفی، ۱۳۳۹.
۱۴. ↑ محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه فاطمه دوم، ص۱۱۵-۱۱۶، قم، علامه ۱۳۷۵، چاپ اول.
۱۵. ↑ فیض، عباس، گنجینه آثار قم، ج۱، ص۳۹۰، مهر، ۱۳۴۹.
۱۶. ↑ قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ص۲۱۳-۲۱۴، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، ۱۳۶۱.
۱۷. ↑ جمعی از نویسندگان، مجموعه مقالات، ص۱۱۸، به نقل از گنجینه دانشمندان، قم، زائر، ۱۳۸۴.
۱۸. ↑ رازی، محمد شریف، گنجینه دانشمندان، ج۱، ص۱۴-۱۵.
۱۹. ↑ نمازی، شیخ علی، مستدرک سفینة البحار، ج۸، ص۲۶۱، مشهد، چاپخانه خراسان.    


• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «وفات حضرت معصومه»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۰۸/۰۵.    



جعبه ابزار