|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
هنرهای زیبا، موزه mūze-ye honarhā-ye zībā، یکی از کاخ موزه‌های مجموعه سعدآباد تهران است که پیش‌تر به نامکاخ سیاه یا اسود شناخته می‌شد. بنای این موزه در دوران رضاشاه ساخته شد و پس از تغییر کاربری‌های مختلف، در سال (۱۳۶۱ هـ. ش) با نام فعلی تأسیس و در سال (۱۳۶۴ هـ.ش) برای بازدید عمومی افتتاح شد. این موزه سه طبقه دارد و آثار هنری گوناگونی از نقاشان ایرانی و خارجی از قرن (۱۶ میلادی) تا دوره معاصر را در خود جای داده است. آثار نقاشی از مکتب‌های اروپایی، نقاشی‌های تاریخی ایران از صفویه تا قاجار و نیز تابلوهایی از نقاشان معاصر ایرانی در این موزه نگهداری و نمایش داده می‌شود. آثار نفیسی از هنرمندانی چون کمال‌الملک، مهرعلی، سهراب سپهری، رضا مافی و سالوادور دالی در این موزه وجود دارد. موزه هنرهای زیبا (در گذشته کاخ اسود یا کاخ سیاه) و موزه‌ای از مجموعه‌ی کاخ ـ موزه‌های سعدآباد است. این موزه که در جنوبی‌ترین نقطه‌ی مجموعه‌ی کاخ ـ موزه‌های سعدآباد جای دارد، دارای ۳ طبقه با ۶۰۰‘ ۳ مـ۲ زیـربنـا در زمینـی بـه مسـاحـت ۰۰۰‘ ۷ مـ۲ است. [۱]
بداغی، ذبیح‌الله، «موزه‌ی هنرهای زیبا، کاخ ـ موزه‌ای از مجموعه‌ی فرهنگی سعدآباد»، موزه‌ها، تهران، ۱۳۷۰ ش، شم ۱۱، ص۳۳-۳۴.
ساخت این عمارت در دوره‌ی رضا شاه و در سال (۱۳۱۹ هـ.ش) آغاز گردید و با تبعید او در سال (۱۳۲۰ هـ.ش) نیمه‌کاره رها شد. سنگ‌های مرمر سیاهی که از معدن مرمر ولی‌آباد چالوس آورده بودند، در ساختمان این عمارت به کار رفت؛ از این‌رو، به کاخ اسود یا سیاه معروف شد. [۲]
«موزه‌ی هنرهای زیبا»، مجموعه‌ی فرهنگی ـ تاریخی سعدآباد (بش).
این بنا در حدود سال‌های (۱۳۴۲ تا ۱۳۴۳ هـ.ش) تعمیری اساسی شد و از سال (۱۳۴۶ هـ.ش) تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال (۱۳۵۷ هـ.ش) رسماً به عنوان وزارت دربار مورد بهره‌برداری قرار داشت. [۳]
سلیمی مؤید، سلیم، سیمای میراث فرهنگی استان تهران، تهران، ۱۳۸۱ ش، ص۲۲۹.
[۴]
«موزه‌ی هنرهای زیبا»، مجموعه‌ی فرهنگی ـ تاریخی سعدآباد (بش).
[۵]
«موزه‌ی هنرهای زیبا»، دوران (بش).
پس از پیروزی انقلاب، طبقه‌ی همکف این عمارت به اداره‌ی کل موزه‌ها و کاخ‌ها ــ که بعدها به اداره‌ی کل کاخ ـ موزه‌ها تغییر نام داد ــ اختصاص یافت. [۶]
بداغی، ذبیح‌الله، «موزه‌ی هنرهای زیبا، کاخ ـ موزه‌ای از مجموعه‌ی فرهنگی سعدآباد»، موزه‌ها، تهران، ۱۳۷۰ ش، شم ۱۱، ص۳۴.
این عمارت در (۱۳۶۱ هـ.ش) با نام موزه‌ی هنرهای زیبا مورد بهره‌برداری قرار گرفت و در (۱۳۶۴ هـ.ش) به منظور بازدید عموم رسماً افتتاح شد. [۷]
بداغی، ذبیح‌الله، «موزه‌ی هنرهای زیبا، کاخ ـ موزه‌ای از مجموعه‌ی فرهنگی سعدآباد»، موزه‌ها، تهران، ۱۳۷۰ ش، شم ۱۱، ص۳۴-۳۵.
[۸]
«موزه‌ی هنرهای زیبا»، مجموعه‌ی فرهنگی ـ تاریخی سعدآباد (بش).
این عمارت دارای ۳ طبقه است که هر طبقه سالنی بزرگ دارد و درهای حدود ۱۰ تالار کوچک‌تر دیگر به سالن بزرگ باز می‌شوند. در تمام طبقات موزه، تابلوهای نقاشی از شیوه‌ها و مکاتب گوناگون هنری ایران و جهان به نمایش درآمده است. این تابلوها بازمانده‌ی هنر نقاشان ایرانی و خارجی از (سده‌های ۱۶ م) به بعد است. [۹]
سلیمی مؤید، سلیم، سیمای میراث فرهنگی استان تهران، تهران، ۱۳۸۱ ش، ص۲۲۹.
اشیاء دیگری از قبیل مجسمه، ظروف، میز و آینه و گلدان و جز آن‌ها در این موزه اندک‌اند. [۱۰]
بداغی، ذبیح‌الله، «موزه‌ی هنرهای زیبا، کاخ ـ موزه‌ای از مجموعه‌ی فرهنگی سعدآباد»، موزه‌ها، تهران، ۱۳۷۰ ش، شم ۱۱، ص۳۵.
۴.۱ - طبقه همکفطبقهی همکف این موزه به ۱۹ اثر از نقاشان معاصر ایرانی از جمله سهراب سپهری، حسین طاهرزاده‌ی بهزاد، نصرالله افجه‌ای، پرویز کلانتری، محمود جوادی‌پور، صادق تبریزی و رضا مافی اختصاص دارد. [۱۱]
«موزه‌ی هنرهای زیبا»، مجموعه‌ی فرهنگی ـ تاریخی سعدآباد (بش).
[۱۲]
بداغی، ذبیح‌الله، «موزه‌ی هنرهای زیبا، کاخ ـ موزه‌ای از مجموعه‌ی فرهنگی سعدآباد»، موزه‌ها، تهران، ۱۳۷۰ ش، شم ۱۱، ص۳۷-۴۰.
۴.۲ - طبقه اولدر طبقه‌ی اول موزه نیز نقاشی‌هایی از نقاشان اروپایی به نمایش درآمده است که در فاصله‌ی سده‌های (۱۷ تا ۲۰ م) ترسیم شده‌اند.این نقاشی‌ها بر اساس مکاتب ملی مانند مکتب آلمان، انگلستان، فرانسه و روسیه تقسیم‌بندی شده‌اند. سالوادر دالی، جان فردرینگ هرینگ، پیتر گراهام، ایوانویچ شیشکین، فرانسوا موزن و ژول برتون ازجمله نقاشان اروپایی به شمار می‌روند که آثاری از آنان در موزه‌ی هنرهای زیبا به نمایش درآمده است. ۴.۳ - طبقه دومدر طبقه‌ی دوم، آثار نقاشی هنرمندان ایرانی از دوره‌ی صفویه تا قاجاریه به نمایش درآمده است. [۱۳]
بداغی، ذبیح‌الله، «موزه‌ی هنرهای زیبا، کاخ ـ موزه‌ای از مجموعه‌ی فرهنگی سعدآباد»، موزه‌ها، تهران، ۱۳۷۰ ش، شم ۱۱، ص۳۷-۴۰.
• الف- دوره صفویه بیشتر تابلوهای دوره‌ی صفویه فاقد رقم‌اند. تنها یک تابلو از دوره‌ی صفوی با عنوان «مجلس شیرین و فرهاد» به رقم محمد زمان در مخزن این موزه نگهداری می‌شود. • ب- دوره افشاریه همچنین در این طبقه تابلویی بزرگ از آثار دوره‌ی افشاریه به چشم می‌خورد که نادر شاه را در حال تاج‌گذاردن بر سر محمد شاه گورکانی ــ شاه هند ــ با عنوان تاج‌بخشی نادر شاه به رقم ابوالحسن در سال (۱۱۸۹ هـ.ق) نشان می‌دهد. [۱۴]
بداغی، ذبیح‌الله، «موزه‌ی هنرهای زیبا، کاخ ـ موزه‌ای از مجموعه‌ی فرهنگی سعدآباد»، موزه‌ها، تهران، ۱۳۷۰ ش، شم ۱۱، ص۳۶-۳۸.
• ج- دوره زندیه نیز در این طبقه آثاری متعلق به دوره‌ی زندیه از جمله تصویری از حضرت علی و امام حسین (علیه‌السلام) ــ که از عقاید مذهبی این دوره الهام گرفته است ــ و چهره‌ی شاهزادگان زند اثر نقاشان بنامی از جملـه محمدصادق، سید میـرزا و میـرزا بابا ــ که از صورتگران معـروف دربـار کریم خان بـوده‌اند ــ دیده می‌شود. • د- دوره قاجار بیشتر آثار ارائه شده در طبقه‌ی دوم متعلق به دوره‌ی قاجار است. [۱۵]
بداغی، ذبیح‌الله، «موزه‌ی هنرهای زیبا، کاخ ـ موزه‌ای از مجموعه‌ی فرهنگی سعدآباد»، موزه‌ها، تهران، ۱۳۷۰ ش، شم ۱۱، ص۳۶-۳۸.
[۱۶]
«موزه‌ی هنرهای زیبا»، دوران (بش).
از جمله تابلوهای نفیس این دوره تصویری تمام‌قد از فتحعلی شاه قاجار به رقم مهرعلی سال (۱۲۲۸ هـ.ق) است. تصاویر رقاصگان و نوازندگان درباری اثر آقا ابوالقاسم و محمد شیرین‌نگار و چهره‌هایی از علما و عرفا و شعرا و فلاسفه‌ی ایـرانی اثـر رجبعلی ــ نقـاش دوره‌ی محمد شاه قـاجار ــ از دیگـر آثـار ارائـه شـده در ایـن طبقـه‌انـد؛ همچنین در این موزه، ۸ اثر نفیس از کمال‌الملک سال (۱۲۲۲- ۱۳۱۹ هـ.ش) نیز ارائه شده است. [۱۷]
«موزه‌ی هنرهای زیبا»، دوران (بش).
[۱۸]
Dowran, www.dowran.ir / show.php (acc.Aug.۱۹, ۲۰۰۸).
[۱۹]
Saadabadpalace, http: / / saadabadpalace.org / index-finearts.htm (acc.Aug.۱۹, ۲۰۰۸).
• موسوی‌زاده، حسن، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «موزه هنرهای زیبا»، ص۱۶۸۳. رده‌های این صفحه : دانشنامه تهران بزرگ | کاخ های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
