• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کظظ (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: عناوین مفردات نهج البلاغه (جلد ۲).

كَظَّ (به فتح کاف و تشدید ظاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای پر كردن است. از مشتقات این کلمه در نهج البلاغه؛ كِظَّة به معنای فاسد شدن طعام در معده است.


كَظَّ
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۰۴.    
[۲] طريحی، فخرالدين، مجمع البحرين، ت-الحسینی، ج۴، ص۲۹۰.    
(مثل عقل) به معنای پر كردن است. گويند: «كظّه الطعام كظّا» يعنى طعام شكم او را پر كرد به طوری كه نفس كشيدن نتواند.
[۳] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربيه و الشوارد، ج۴، ص۵۵۸.    
«كظّه» به كسر اوّل فاسد شدن طعام در معده است كه آن‌را «تخمه» گويند.

حضرت علی (علیه‌السلام) درباره انسان فرموده: «وَ إِنْ جَهَدَهُ الْجُوعُ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ و إِنْ أَفْرَطَ بِهِ الشِّبَعُ كَظَّتْهُ الْبِطْنَةُ»
[۴] السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۹۶، حکمت ۱۰۳.    
[۵] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۷۵، حکمت ۱۰۸.    
[۶] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۴۸۷، حکمت ۱۰۸.    
كظّ در اينجا به معنى اذيّت كردن است يعنى «اگر گرسنگى بر او بيشتر شود، ضعف او را ساقط مى‌كند و اگر سيرى او زياد شود تخمه و فساد معده او را ناراحت مى‌كند.»
[۷] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۷۵۹، حکمت ۱۰۳.    
[۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۰۱.    
(شرح‌های حکمت:
[۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۰۳.    
[۱۰] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۱۲، ص۶۴۰.    
[۱۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۶۲.    
[۱۲] ابن ابی الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۲۷۱.    
)
و درباره قبول خلافت فرموده: «لَوْ لاَ... وَ مَا أَخَذَ اللهُ عَلَى العُلَمَاءِ أَلاَّ يُقَارُّوا عَلَى كِظَّةِ ظَالِم وَ لا سَغَبِ مَظْلُوم لاََ لقَيْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا»
[۱۳] السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۶، خطبه ۳.    
[۱۴] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۳۲، خطبه ۳.    
[۱۵] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰، خطبه ۳.    
«اگر خدا از علماء نمى‌خواست كه بر پر خورى ظالم و گرسنگى مظلوم صبر نكنند، ريسمان شتر خلافت را بر گردن آن مى‌انداختم.»
[۱۶] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۴۱، خطبه ۳.    
[۱۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۵.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۳۲.    
[۱۹] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۱، ص۳۹۷.    
[۲۰] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۱۱.    
[۲۱] ابن ابی الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۲.    
)
درباره تقوى فرموده: «فَأَهْطِعُوا بِأَسْمَاعِكُمْ إِلَيْهَا و أكظّوا بِجِدِّكُمْ عَلَيْهَا»
[۲۲] السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۴۴، خطبه ۱۹۱.    
[۲۳] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۵۸، خطبه ۱۸۶.    
[۲۴] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۴، خطبه ۱۹۱.    
«گوش‌هاى خود را به طرف تقوى دراز كنيد و اصرار كنيد با تلاش خود بر تقوى.»
[۲۵] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۴۴۳، خطبه ۱۹۱.    
[۲۶] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۷۰.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۸۲.    
[۲۸] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۷، ص۳۳۵.    
[۲۹] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۵۲.    
[۳۰] ابن ابی الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۱۵.    
) در نسخه عبده آمده: «و كظّوا بجدّكم عليها» كظاظ (مثل كتاب) به معنى ملازمت است يعنى ملازمت كنيد با تلاش خود بر تقوى.
[۳۱] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۵۸، خطبه ۱۸۶.    


۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۰۴.    
۲. ↑ طريحی، فخرالدين، مجمع البحرين، ت-الحسینی، ج۴، ص۲۹۰.    
۳. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربيه و الشوارد، ج۴، ص۵۵۸.    
۴. ↑ السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۹۶، حکمت ۱۰۳.    
۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۷۵، حکمت ۱۰۸.    
۶. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۴۸۷، حکمت ۱۰۸.    
۷. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۷۵۹، حکمت ۱۰۳.    
۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۰۱.    
۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۰۳.    
۱۰. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۱۲، ص۶۴۰.    
۱۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۶۲.    
۱۲. ↑ ابن ابی الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۲۷۱.    
۱۳. ↑ السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۶، خطبه ۳.    
۱۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۳۲، خطبه ۳.    
۱۵. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰، خطبه ۳.    
۱۶. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۴۱، خطبه ۳.    
۱۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۵.    
۱۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۳۲.    
۱۹. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۱، ص۳۹۷.    
۲۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۱۱.    
۲۱. ↑ ابن ابی الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۲.    
۲۲. ↑ السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۴۴، خطبه ۱۹۱.    
۲۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۵۸، خطبه ۱۸۶.    
۲۴. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۴، خطبه ۱۹۱.    
۲۵. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۴۴۳، خطبه ۱۹۱.    
۲۶. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۷۰.    
۲۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۸۲.    
۲۸. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۷، ص۳۳۵.    
۲۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۵۲.    
۳۰. ↑ ابن ابی الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۱۵.    
۳۱. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۵۸، خطبه ۱۸۶.    


• قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «کظظ»، ج۲، ص۹۰۴.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 103 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 191 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 3 نهج البلاغه
جعبه ابزار