• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کظظ (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




كَظَّ (به فتح کاف و تشدید ظاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای پر كردن است. از مشتقات این کلمه در نهج البلاغه؛ كِظَّة به معنای فاسد شدن طعام در معده است.



كَظَّ (مثل عقل) به معنای پر كردن است. گويند: «كظّه الطعام كظّا» يعنى طعام شكم او را پر كرد به طوری كه نفس كشيدن نتواند. «كظّه» به كسر اوّل فاسد شدن طعام در معده است كه آن‌را «تخمه» گويند.


حضرت علی (علیه‌السلام) درباره انسان فرموده: «وَ إِنْ جَهَدَهُ الْجُوعُ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ و إِنْ أَفْرَطَ بِهِ الشِّبَعُ كَظَّتْهُ الْبِطْنَةُ» كظّ در اينجا به معنى اذيّت كردن است يعنى «اگر گرسنگى بر او بيشتر شود، ضعف او را ساقط مى‌كند و اگر سيرى او زياد شود تخمه و فساد معده او را ناراحت مى‌كند.» (شرح‌های حکمت: )
و درباره قبول خلافت فرموده: «لَوْ لاَ... وَ مَا أَخَذَ اللهُ عَلَى العُلَمَاءِ أَلاَّ يُقَارُّوا عَلَى كِظَّةِ ظَالِم وَ لا سَغَبِ مَظْلُوم لاََ لقَيْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا» «اگر خدا از علماء نمى‌خواست كه بر پر خورى ظالم و گرسنگى مظلوم صبر نكنند، ريسمان شتر خلافت را بر گردن آن مى‌انداختم.» (شرح‌های خطبه: )
درباره تقوی فرموده: «فَأَهْطِعُوا بِأَسْمَاعِكُمْ إِلَيْهَا و أكظّوا بِجِدِّكُمْ عَلَيْهَا» «گوش‌هاى خود را به طرف تقوى دراز كنيد و اصرار كنيد با تلاش خود بر تقوى.» (شرح‌های خطبه: ) در نسخه عبده آمده: «و كظّوا بجدّكم عليها» كظاظ (مثل كتاب) به معنى ملازمت است يعنى ملازمت كنيد با تلاش خود بر تقوى.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۰۴.    
۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۲۹۰.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۴، ص۵۵۸.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۹۶، حکمت ۱۰۳.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۷۵، حکمت ۱۰۸.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۸۷، حکمت ۱۰۸.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵۹، حکمت ۱۰۳.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۰۱.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۰۳.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۲، ص۶۴۰.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۶۲.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۲۷۱.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۶، خطبه ۳.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۳۲، خطبه ۳.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰، خطبه ۳.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱، خطبه ۳.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۵.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۳۲.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۳۹۷.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۱۱.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۲.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۴۴، خطبه ۱۹۱.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۵۸، خطبه ۱۸۶.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۴، خطبه ۱۹۱.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۴۳، خطبه ۱۹۱.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۷۰.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۸۲.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۳۳۵.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۵۲.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۱۵.    
۳۱. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۵۸، خطبه ۱۸۶.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «کظظ»، ج۲، ص۹۰۴.    






جعبه ابزار