|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ارغون‌خان، کوشک \ kūšk-e arqūn-xān\، کوشکی مجلل متعلق به دوره ایلخانان در ناحیه لار، پای کوه دماوند، نسبت داده شده به ارغون‌خان (۶۸۳–۶۹۰ هـ.ق / ۱۲۸۴–۱۲۹۱ م). بنا دو طبقه داشته و شامل طاق‌های بزرگ، شاه‌نشین‌ها، راهروها و پله بوده است. دیوارها و سقف‌ها با گچ‌بری و کاشی‌کاری الوان تزئین شده و روی آن‌ها از طلای اشرفی استفاده شده بود. این بنا احتمالاً در دوره مغول ساخته و در زمان صفوی تعمیر شده است. کوشک به عنوان مجلس عیشگاه و محل پذیرایی میهمانان بزرگ تاریخی مانند تیمور استفاده می‌شده است. بقایای آن امروزه در مسیر روستای ایرا به دشت لار، در دره قوش خانه قابل مشاهده است. کوشک ارغون خان عمارتی متعلق به دوره ایلخانان که آثار آن تا دوره قاجاریه بر جا بوده است. بنای این کوشک را به ارغون خان (سل ۶۸۳-۶۹۰ هـ.ق/ ۱۲۸۴-۱۲۹۱ م)، چهارمین پادشاه سلسله ایلخانان نسبت داده‌اند. به نوشته حافظ ابرو، ارغون‌خان در موضع لار در پای کوه دماوند کوشکی مجلل برای خود بنا نهاده بود که به کوشک ارغون معروف بوده است. در (۸۰۶ هـ.ق/ ۱۴۰۳ م)، تیمور به هنگام بازگشت از گیلان به سمرقند در این کوشک توقفی داشته است. [۱]
حافظ‌ابرو، عبدالله، ذیل ظفرنامه نظام‌الدین شامی، به کوشش بهمن کریمی، تهران، ۱۳۲۸ ش، ص۱۹.
در همان زمان، کلاویخو فرستاده هانری سوم، پادشاه اسپانیا به دربار تیمور گورکانی، که بر سر راه خود به سمرقند از لار می‌گذشت، از جانب سلیمان‌میرزا، حاکم ری و فیروزکوه، که در مرغزاری در لار اردو زده بود، پذیرایی شد. [۲]
Clavijo, Embassy to Tamerlane, tr. G. Le Strange, London, ۱۹۲۸, p. ۱۶۸-۱۶۹.
برخی از محققان محل اردوگاه سلیمان‌میرزا را در لار، منطبق با کوشک ارغون‌خان دانسته‌اند. [۳]
کریمان، حسین، قصران (کوهسران)، تهران، ۱۳۵۶ ش، ج۱، ص۱۴۲.
[۴]
پازوکی طرودی، ناصر، آثار تاریخی شمیران، تهران، ۱۳۸۲ ش، ج۱، ص۶۲.
اعتمادالسلطنه در روزنامه خاطرات خود، در ذکر خرابه عمارتی که در لار مشاهده کرده، مطالبی آورده است. به نوشته او، در محاذات دره قوشخانه در طرف جنوب رودخانه لار در میان صحرایی، تپه‌ای وجود داشته که از خراب‌شدن عمارتی تشکیل شده بوده است. اعتمادالسلطنه ارتفاع این تپه را که همان بنای عمارت دانسته، به همراه مصالح خراب‌شده آن ۲۰ ذرع و محیط آن را ۱۰۰ ذرع آورده است. ۴.۱ - ساختمانبه نوشته او، این عمارت عالی که رو به رودخانه بازمی‌شده، دو طبقه بوده است؛ وی طبقه اول را شبیه حوض‌خانه‌ای که یک طاق بزرگ در وسط و ۴ نیم‌طاق یا شاه‌نشین در ۴ طرف آن وجود داشته، توصیف کرده است.به گزارش وی، در قسمت راست این طبقه، ۴ راهرو نیز بوده که به طبقه بالا راه داشته است. پله‌های این عمارت تا زمان اعتمادالسلطنه نیز وجود داشته است. ۴.۲ - تزیینات و مصالحدر آن دوره، اطراف این کوشک با آجر ایوان‌بندی شده بوده و دارای کاشی‌های الوان و بسیار ممتاز بوده است؛ همچنین، گچ‌کاری‌هایش به شیوه منبت‌کاری در سقف و دیوارها به کار برده شده و روی خطوط گچ‌ها و برآمدگی کاشی‌ها نیز از طلای اشرفی استفاده شده بود.اعتمادالسلطنه این تزیینات را متعلق به سبک اوایل صفویه و یا اواخر دوره مغول دانسته است. ۴.۳ - کاشیهابه عقیده اعتمادالسلطنه، این بنا در دوره مغولان ساخته شده و احتمالاً در روزگار صفویه تعمیر گردیده بود؛ زیرا او در آن‌جا، کاشی‌ای دیده که با فلز مسی‌رنگ نقاشی شده و به نظر وی، متعلق به سبک اواخر دوره مغول بوده است.۲ یا ۳ کاشی نیز در آن‌جا وجود داشته که با خط نسخ، ثلث و شکسته بدخطی مطالبی بر روی آن نوشته شده بوده و در حاشیه یکی از این کاشی‌ها این عبارت وجود داشته است: «پر کن مرا جامی که سلامت است کارم.» اعتمادالسلطنه از روی این کاشی‌کاری‌ها و گچ‌کاری‌ها که در قسمت بالای عمارت وجود داشته، حدس زده است که این عمارتْ مقبره نبوده، بلکه «مجلس عیشگاه» بوده است. در سمت شمال کوشک نیز تل کوچکی از مصالح و آجر وجود داشته و در سمت جنوب آن به فاصله ۵۰ ذرع سنگ‌ها و آجرهایی بوده است که اعتمادالسلطنه احتمال داده است متعلق به بیوتات حرم‌خانه بوده باشد. [۵]
اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامه خاطرات، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۴۵ ش، ص۹۹-۱۰۰.
به عقیده برخی از محققان توصیف با عظمتی که اعتمادالسلطنه از این عمارت دارد با کاخی که ارغون‌خان، از شاهان ایلخانی، پی افکنده بود، انطباق دارد. [۶]
کریمان، حسین، قصران (کوهسران)، تهران، ۱۳۵۶ ش، ج۱، ص۱۹۷.
طی تحقیقات به عمل آمده، امروزه بقایای این کاخ را می‌توان در مسیر روستای ایرا به دشت لار در دره قوش خانه پیدا کرد. [۷]
پازوکی طرودی، ناصر، مصاحبه با مؤلف.
• جعفری، شیوا، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «کوشک ارغون خان»، ص۱۰۰. رده‌های این صفحه : دانشنامه تهران بزرگ | عمارت های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
