• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کون (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




کون از واژگان قرآن کریم به معنای بود، هست، واقع شده و غیر آن می‌آید.



کون کان به معنی بود، هست، واقع شده و غیر آن می‌آید.
راغب می‌گوید: کان عبارت است از زمان گذشته. در صحاح گفته: کان را اگر عبارت از زمان گذشته دانستی احتیاج به خبر خواهد داشت زیرا فقط به زمان دلالت کرده و اگر آن را عبارت از حدوث شی‌ء و وقوع آن دانستی از خبر بی‌نیاز است زیرا به زمان و معنی هر دو دلالت کرده است.


اکنون چند نوع «کان» را بررسی می‌کنیم:
۱- (ما کانَ‌ اِبْراهِیمُ یَهُودِیًّا وَ لا نَصْرانِیًّا وَ لکِنْ‌ کانَ‌ حَنِیفاً مُسْلِماً) (ابراهیم نه یهودی بود و نه نصرانی؛ بلكه موحّدی خالص و مسلمان بود.) این هر دو «کان» معمولی و از افعال ناقصه‌اند و دلالت بر زمان گذشته دارند.
۲- (اِنَّ اللَّهَ‌ کانَ‌ عَلَیْکُمْ رَقِیباً) (زيرا خداوند، مراقب شماست.)
(اِنَّ اللَّهَ‌ کانَ‌ عَلِیماً حَکِیماً) (و خداوند، دانا و حكيم است.)
(وَ کانَ‌ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیراً) (و اين كار براى خدا آسان است.)
(اِنَّ اللَّهَ‌ کانَ‌ غَفُوراً رَحِیماً) (كه خداوند، آمرزنده و مهربان است.)
(اِنَّ اللَّهَ‌ کانَ‌ عَلِیًّا کَبِیراً) (و قدرت او، بالاترين قدرتهاست.) کان در این گونه آیات دلالت بر ثبوت و لزوم دارد و معنای «هست» می‌دهد نه زمان گذشته. یعنی خدا رقیب است. علیم است، حکیم است و هکذا.
راغب گوید کان در بسیاری از اوصاف خدا معنی ازلیّت می‌دهد. ظاهرا غرضش آن است که‌ (کانَ اللَّهُ عَلِیماً) یعنی خدا از ازل چنین بوده است. ولی به نظر نگارنده زمان در آن ملحوظ نیست.
و حق همان است که گفتیم، جوهری در صحاح گوید: کان گاهی زاید آید برای توکید است. مثل‌(کانَ‌ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً) نگارنده گوید این سخن کاملا حقّ است و «کان» فقط برای تثبیت وصف غفران و رحمت برای خدا است. در اقرب آنرا دوام و استمرار گفته است.
۳- (وَ کانَ‌ الْاِنْسانُ عَجُولًا) انسان، هميشه عجول بوده است.)
(وَ کانَ‌ الشَّیْطانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً) شیطان در برابر پروردگارش، بسيار ناسپاس بود.)
(اِنَّ الشَّیْطانَ‌ کانَ‌ لِلْاِنْسانِ عَدُوًّا مُبِیناً) (زيرا هميشه شيطان دشمن آشكارى براى انسان بوده است.) «کان» در این گونه مواقع نیز دلالت بر ثبوت وصف و قلیل الانفکاک بودن آن دارد.
۴- (کُنْتُمْ‌ خَیْرَ اُمَّةٍ اُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ‌) «شما بهترین امّت هستید که برای مردم به وجود آمده است.»
(کَیْفَ نُکَلِّمُ مَنْ‌ کانَ‌ فِی الْمَهْدِ صَبِیًّا) «چطور سخن گوییم با آن که کودک در گهواره است.» معنی کان در هر دو آیه به معنی «هست» است که همان وقوع باشد.
درباره آیه اوّل گفته‌اند: کان برای حال است. راغب در آیه دوّم گفته دلالت بر گذشته دارد و لو به طور لحظه باشد.
۵- (اَبی‌ وَ اسْتَکْبَرَ وَ کانَ‌ مِنَ الْکافِرِینَ‌) (به خاطر نافرمانى و تكبّرش از کافران شد.) گفته‌اند کان در آیه به معنی «صار» است یعنی «امتناع و خود پسندی کرد و از کافران شد.»
۶- قاموس و اقرب الموارد تصریح کرده‌اند که کان به معنی استقبال نیز می‌آید.
(وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ‌ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً) (و از روزى كه شرّ و عذابش گسترده است مى‌ترسند.) را شاهد آورده‌اند.
۷- (وَ اِنْ‌ کانَ‌ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ اِلی‌ مَیْسَرَةٍ) (و اگر بدهكار، قدرتِ پرداخت نداشته باشد، او را تا هنگام توانايى، مهلت دهيد.) گفته‌اند کان در آیه تامه و به معنی «وقع» است یعنی اگر قرض‌دار در تنگی باشد مهلت است تا وسعت یافتن او است.

۲.۱ - مکان

مکان اسم مکان به معنی موضع حصول شی‌ء است. راغب گوید در اثر کثرت استعمال توهم شده که میم آن از اصل کلمه است‌. (اَوْ تَهْوِی بِهِ الرِّیحُ فِی‌ مَکانٍ‌ سَحِیقٍ‌) «یا باد او را به مکانی دور ساقط کند.»

۲.۲ - مکانت

مکانت به معنی موضع و منزلت است. مثل‌ (وَ لَوْ نَشاءُ لَمَسَخْناهُمْ عَلی‌ مَکانَتِهِمْ‌) مجمع در ذیل آیه گفته: مکانت و مکان هر دو به یک معنی است یعنی «اگر می‌خواستیم آنها را در جایشان مسخ می‌کردیم.»
(قُلْ یا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلی‌ مَکانَتِکُمْ‌ اِنِّی عامِلٌ‌) مکانت در آیه به معنی تمکّن است: ‌«ای قوم به قدر تمکّن خود کار کنید و در کفر پایدار باشید من نیز همان قدر کار خواهم کرد.»


۱. قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۱۶۹.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ج۱، ص۷۳۰.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ج۱، ص۷۳۰.    
۴. جوهری، أبونصر، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۶، ص۲۱۸۹.    
۵. آل عمران/سوره۳، آیه۶۷.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۸.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۲۵۳.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۴۰۰.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۳۱۷.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۱۱۵.    
۱۱. نساء/سوره۴، آیه۱.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۷۷.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۱۳۹.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۲۲۰.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۹.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۸.    
۱۷. نساء/سوره۴، آیه۱۱.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۷۸.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۲۰۷.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۳۲۶.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۲۷.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۴۹.    
۲۳. نساء/سوره۴، آیه۳۰.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۸۳.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۳۲۱.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۵۰۷.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۶۹.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۱۱۶.    
۲۹. نساء/سوره۴، آیه۱۰۶.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۹۶.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۷۲.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی،ج۵، ص۱۱۵.    
۳۳. اطبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۸۲.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۶، ص۳۱.    
۳۵. نساء/سوره۴، آیه۳۴.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۸۴.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۳۴۵.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۵۴۶.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۸۰.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۱۳۶.    
۴۱. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ج۱، ص۷۳۰.    
۴۲. جوهری، أبونصر، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۶، ص۲۱۹۰.    
۴۳. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۱.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۸۳.    
۴۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۴۹.    
۴۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۶۶.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۲۲۶.    
۴۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۹۷.    
۴۹. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۷.    
۵۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ج۱، ص۲۸۴.    
۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۸۲.    
۵۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۱۱۲.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۲۴۴.    
۵۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۲۶.    
۵۵. اسراء/سوره۱۷، آیه۵۳.    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۸۷.    
۵۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۱۱۸.    
۵۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۱۶۳.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۲۷۰.    
۶۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۵۵.    
۶۱. آل عمران/سوره۳، آیه۱۱۰.    
۶۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۳۷۶.    
۶۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۵۸۳.    
۶۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۳۶۲.    
۶۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۰۱.    
۶۶. مریم/سوره۱۹، آیه۲۹.    
۶۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۴۵.    
۶۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۸.    
۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۱۹.    
۷۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۶۲.    
۷۱. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ج۱، ص۷۳۱.    
۷۲. بقره/سوره۲، آیه۳۴.    
۷۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۶.    
۷۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۱۸.    
۷۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی،، ج۱، ص۱۸۲.    
۷۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۶۵.    
۷۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۲۹.    
۷۸. فیروز آبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ج۴، ص۲۶۴.    
۷۹. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج ۴، ص ۶۰۸.    
۸۰. انسان/سوره۷۶، آیه۷.    
۸۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۷۹.    
۸۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۱۲۶.    
۸۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی،ج۲۰، ص۲۰۲.    
۸۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۲۱۵.    
۸۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۱۶۱.    
۸۶. بقره/سوره۲، آیه۲۸۰.    
۸۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۷.    
۸۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۴۲۳.    
۸۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۶۴۹.    
۹۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۱۳.    
۹۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۱۹۲.    
۹۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ج۱، ص۷۳۱.    
۹۳. حج/سوره۲۲، آیه۳۱.    
۹۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۷۳.    
۹۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۲۷.    
۹۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۵۰.    
۹۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۱۰.    
۹۸. یس/سوره۳۶، آیه۶۷.    
۹۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۰۷.    
۱۰۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۵۹.    
۱۰۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۲۸۶.    
۱۰۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۳۱.    
۱۰۳. انعام/سوره۶، آیه۱۳۵.    
۱۰۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۳۵۷.    
۱۰۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۴۹۰.    
۱۰۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۱۶۷.    
۱۰۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۸۳.    



قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «کون»، ج۶، ص۱۶۹.    






جعبه ابزار