|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
احمد خان سرتیپ، کوچه \kūče-ye ahmad xān-e sartīp\، کوچه‌ای در شرق محله چاله میدان در تهران دوره ناصری بود. در نقشه‌های تاریخی چون «نقشه نجم‌الدوله» (۱۳۰۹ هـ.ق/۱۸۹۲م) و «نقشه کرشیش» (۱۲۷۵ هـ.ق/۱۸۵۹م) ثبت شده است. این کوچه به حاجی احمد خان سرتیپ (احمد خان کبابی) از رجال دیوانی عصر ناصری منسوب است که در امور حکمرانی بنادر جنوبی ایران، به ویژه بوشهر، نقش مهمی داشت. از او آثار ادبی و اسناد سیاسی متعددی برجای مانده است. در دوره رضاشاه، با احداث خیابان بوذرجمهری (پانزده خرداد امروزی)، بخش جنوبی این کوچه از میان رفت. بخش شمالی آن، اکنون با نام کوچه نمازی در محدوده منطقۀ ۱۲ شهرداری تهران شناخته می‌شود. کوچه احمد خان سرتیپ کوچه‌ای که در شرق محله چاله میدان، در تهران عهد ناصری واقع است. در «نقشه نجم‌الدوله» از تهران، که در سال (۱۳۰۹ هـ.ق/ ۱۸۹۲ م) به چاپ رسیده، این کوچه در جانب جنوب غربی گذار حمام قراقانی‌ها، به‌شکل بن‌بستی در کوچه نظام‌العلما جانمایی شده است که از ضلع شمالی این کوچه، انشعاب می‌گیرد. [۱]
اطلس تهران قدیم، ص۸۳.
در «نقشه کرشیش» از تهران که در سال (۱۲۷۵ ق/ ۱۸۵۹ م) به چاپ رسیده، این کوچه بدون ذکر نـام ترسیم گشته است. [۲]
اطلس تهران قدیم، ص۴۶.
بنـابر آمار دارالخلافه طهران، در سال (۱۳۱۷ هـ.ق) کوچه احمد خان سرتیپ در پاتوق نایب‌علی در محله چاله میدان قرار داشته است. [۳]
اطلس تهران قدیم، ص۶۴۵-۶۴۹.
نام این کوچه گویا منسوب به حاجی احمد خان سرتیپ ــ پـدر سدیدالسلطنه ــ از دیوان‌سـالاران عهد نـاصری است. او و اجدادش در اصل شیرازی بودند. حاجی احمد خان ملقب به احمد خان کبابی، در سال (۱۲۵۱ هـ.ق) در مسقط (عمان) زاده شد. در عهد ناصرالدین شاه، سال‌ها مقام حاكمی بندرهای جنوبی ایران، از جمله بندر بوشهر را بر عهده داشت. با توجه به این‌که در «نقشه کرشیش»، این کوچه بدون ذکر نام ترسیم شده، می‌توان احتمال داد که احمد خان سرتیپ در سال‌های پس از سال (۱۲۷۵ هـ.ق) در آن‌جا منزل اختیار کرده است. نامه‌های بسیاری با مُهر و امضای «احمد» در مجموعه اسناد ناصری وزارت امور خارجه نگهداری می‌شود كه از لحاظِ تاریخ سیاسی بندرهای کرانه جنوبی ایران حائز اهمیت است. سرتیپ احمد خان كبابی اهل ادب و شعر بود؛ آثار او اکنون در كتابخانه مركزی دانشگاه تهران نگهداری می‌شود. مهم‌ترین آثارش اینهاست: • دیوان اشعار فارسی؛ بسیاری از نامه‌ها و اسنادی كه به مناسبت‌های مختلف از طرف ناصرالدین شاه و بزرگان آن زمان به افتخار سرتیپ احمد خان، صادر شده، اكنون موجود است.• انساب العرب، به زبان عربی؛ • المعدنیات، به زبان عربی؛ • سفرنامه سرتیپ حاجی احمد خان به اتفاق حسینعلی خان نظام‌السلطنه از بوشهر به بنادر دیگر خلیج فارس در سال (۱۳۰۹ هـ.ق). احمد خان سرتیپ در سال (۱۳۱۵ هـ.ق) مقارن با پادشاهی مظفرالدین شاه، در تهران درگذشت. [۴]
افشار، ایرج، مقدمه بر سفرنامه سدیدالسلطنه، به کوشش احمد اقتداری، تهران، ۱۳۹۲ ش، ص۴۱، ۴۳.
در زمان رضا شاه با احداث خیابان بوذرجمهری (پانزده خرداد کنونی) نیمه جنوبی این کوچه تخریب گشت . نیمه شمالی آن، اکنون سال (۱۳۹۵ هـ.ش) با نام کوچه نمازی در شمال خیابان پانزده خرداد و در محدوده منطقه ۱۲ شهرداری تهران، برجاست. [۵]
نقشه تهران.
(برای مطالعه بیشتر: [۶]
آمار دارالخلافه طهران، به کوشش سیروس سعدوندیان و منصوره اتحادیه (نظام مافی)، تهران، ۱۳۶۸ ش.
)
• خسروی آدینه‌وند، فهیمه، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «کوچه احمد خان سرتیپ»، ص۴۷. رده‌های این صفحه : دانشنامه تهران بزرگ | کوچه های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
