گنیس‌داس بهدرا(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بهدرا (بدهیرا/ ودهیرا)، گَنیش داس، مورخ فارسی نویس هندو مذهب سده سیزدهم می باشد. از تاریخ تولد و آغاز زندگی او اطلاعی در دست نیست. لقبش را از نام جد بزرگش، کاکامَل بهدرا گرفت (پاکستان مین فارسی ادب، ظهورالدین احمد، ج ۴، ص ۳۰) که در ۸۹۴ مِهتَة (استاندار یا ناظم امور دیوانی ) سیالکوت و بهلول پور بود. پدرش شیودیال (متوفی ۱۲۱۸)، از امرای دربار سردار «صاحب سینگ » بود. (چهارباغ پنجاب، گنیش داس بهدرا، ص ۲۳۰؛ تجدیدنظر دیوان سینگ، مقدمة سینگ ، ص ۱۰) گروهی از مردم قبیلة او در دورة سلطنت اورنگ زیب (۱۰۳۷ـ ۱۰۶۸) به اسلام گرویدند.
و گروهی دیگر که پدرش با آنان نسبت داشت، در زمان اکبرشاه (۹۶۳ـ۱۰۱۴) به گجرات مهاجرت کردند.(تجدیدنظر دیوان سینگ، مقدمة سینگ،۱۰، ص ۲۳۲، تجدیدنظر دیوان سینگ، مقدمة سینگ ، ص ۱۰) بهدرا در گجرات «قانون گو» (مأمور مالیاتی بخش ) شد و چندی بعد به پیشنهاد راجا گلاب سینگ (متوفی ۱۲۷۳) نخستین فرمانروای دوگرا، کشمیر و جامو به کشمیر رفت و در آنجا به ریاست دارالانشا برگزیده شد. تاریخ مرگ او مانند تولدش معلوم نیست، اما با توجه به سال تألیف تحفة الهدایت (۱۲۷۷) مسلّماً تا آن تاریخ در قید حیات بوده است .
بهدرا افزون بر تاریخنگاری در شاعری و بویژه در سرودن اشعار تاریخی مهارت داشت . او در نوشته هایش اشعار شاعران ایرانی ، مانند فردوسی ، سعدی و حافظ را نقل کرده است (چهارباغ پنجاب، گنیش داس بهدرا، ص ۱۲).
بهدرا با تبحری که در زبان فارسی ، انشانگاری و تاریخ نویسی داشت ، با حمایت راجا گلاب سینگ آثار بسیاری به رشته تحریر درآورد. از آثار مشهور او می توان به چهار باغ پنجاب ، تحفة الهدایت و راج دَرشَنی اشاره کرد. (فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، احمد منزوی، ج ۱۰، ص ۵۸۵ ـ۵۸۶)
چهار باغ پنجاب . نام اصلی آن ، رساله صاحب نما (چهارباغ پنجاب، گنیش داس بهدرا، ص ۲) و اثری است تاریخی که از قدیمترین روزگاران بشر و دوره اساطیری هند آغاز شده و به موضوعاتی از قبیل حملات احمد شاه ابدالی، تاریخ سیکها، رهبران مذهبی، خانواده های سلطنتی اسلامی و غیراسلامی پرداخته است. نویسنده به بزرگان دینی هند، مسلمان ، سیک ، صوفی ، عارف ، و داستانهای پنجاب اهمیت خاصی داده است. بسیاری از شهرها، قصبه ها و روستاهایی که در این اثر ذکر شده اند، امروزه تغییر نام داده یا بکلی از بین رفته اند. بهدرا در این کتاب، دور از هر گونه تعصب، از حکومتهای مسلمانان و خاندانهای سلطنتی اسلامی یاد کرده است. ذکر تاریخ حملات پادشاهان پنجاب و حکومت هر پادشاه به تاریخ میلادی، قمری و بِکرمی (سال بِکرماجیت مطابق با ۵۶ ق م )، از ویژگیهای دیگر این کتاب است.( چهارباغ پنجاب، گنیش داس بهدرا، ص ۴۴، ۴۶)بهدرا در نگارش این اثر از آیات قرآنی و احادیث نبوی ، اشعار فارسی و اصطلاحات هندی و پنجابی بهره برده است. نگارش این کتاب در ۱۲۶۵ به پایان رسید (چهارباغ پنجاب، گنیش داس بهدرا، ص ۴۱۰ـ۴۱۱) و در ۱۳۴۳ ش /۱۹۶۵ به کوشش کِرپال سینگ و با تجدیدنظر دیوان سینگ چاپ شد.
تحفة الهدایت. این کتاب در ۱۲۷۷/۱۸۶۰ تألیف شده و مؤلف در مقدمه اشاره می کند که آن را در پاسخ به انتقادهای تحفة الهند از آیین هندو، نگاشته شده است. بهدرا با بهره گیری از کتابهای بنیادی هندوان، به بیان اعمال و آرای آنان و دفاع از عقایدشان پرداخته است. این کتاب مشتمل بر دو «هدیه » (هدایت ) است: هدیه نخست هفده «زاد» (فصل ) و هدیة دوم پانزده زاد است. (پاکستان مین فارسی ادب، ظهورالدین احمد، ج ۴، ص ۳۶ـ۳۷) نسخه های خطی این کتاب در موزه بریتانیا و کتابخانه شخصی ظهورالدین احمد موجود است. (پاکستان مین فارسی ادب، ظهورالدین احمد، ج ۴، ص ۳۹)
راج دَرشَنی، این کتاب که تاریخ ایالت جاموست از قدیمترین سلسله های پادشاهی هند یعنی سُورَج بَنسی (فرزندان خورشید) آغاز شده (پاکستان مین فارسی ادب، ظهورالدین احمد، ج ۴، ص ۳۲) و نسخه خطی آن در کتابخانه موزه بریتانیا نگهداری می شود.
منابع :
(۱) ظهورالدین احمد، پاکستان مین فارسی ادب ، ج ۴، لاهور ۱۹۸۵؛
(۲)گنیش داس بهدرا، چهارباغ پنجاب ، چاپ کِرپال سینگ؛
(۳) فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، احمد منزوی ، ، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش ؛
(۴) تجدیدنظر دیوان سینگ ، پنجاب ۱۹۶۵؛
